"Allah'ın indinde din İslamdır" mutlak ölçüsünün tuttuğu ışık içinden bakalınca, tarihçilerin ve sosyologların tesbit ettiği dinlerin, biri (yani İslam) müstesna, «Din» olmadıkları, olamadıkları, ya da din olmaktan çıktıkları fark edilir.
Din adı altında toplanan tarihi insan duygularının birer birer incelenmesi bunu açıkça ortaya kor.