Abdülhamit Han, Ahmet Mithat Efendi'ye göndererek, belirttiği hususlarda Türk ve İslam âleminin aydınlatılmasını istediği muhtırada bir milletin bekaa ve terakkisi için şu dört unsuru sayar:
Din ve (bir miktar) taasub;
Mearif;
Milliyet;
Sanayi ve servet.