İbn Acîbe el-Hasenî rahmetullahi aleyh hâl ve makâm arasındaki ilişkiyi şöyle açıklar: “Makâmlar öncelikle müridin, değişim göstermeleri sebebiyle hâkim olamadığı hâller olarak ortaya çıkar. Hâller yerleştikten sonra makâma döner. Mesela tevbe böyledir. Bir makâma (nasuh tevbe makâmı) dönüşünceye kadar önce (tevbe) edilir, sonra bozulur. Diğer makâmlar da böyledir.”
Yani önce hâl, sonra makâm gelir. O halde makâm hâlin karar kılmış şeklidir. Mürid ne kadar gayret eder ve nefsini terbiye etmek için çalışırsa, içinde bulunduğu hâli ilahî yardım ile makâma döndürebilir.
Manen sağır olanlar, kendilerine bir uyarı yapıldığında bu uyarıyı işitmezler. Onlar sadece başlarına korkunç âfetler gelince pişman olurlar.
Ahmed ibn Acîbe el-Hasenî
Bahrü’l Medid fî Tefsiri’l-Kur’âni’l-Mecîd - İbn Acibe El-Haseni
Bahrü’l-Medid fî Tefsiri’l-Kur’âni’l-Mecîd isimli tefsir, zahirî ve bâtınî ilimlerde üstat Ahmed İbn Acibe el-Hasenî es-Şâzelî’ye (kuddise sırruhû) aittir. (1124/1809). Bu tefsir, baştan sona yüce Kur’ân’ın zahiri tefsiri ile tasavvufî işaretlerini bir arada sunar. Eserin zahirî tefsir kısmı, Beyzâvî, Ebü’s-Suûd, Nesefî, Kurtûbî, İbn Atiyye ve İbn Cüzey gibi Ehl-i sünnetin en muteber tefsirlerinden oluşmaktadır. Tasavvufî işaretlerini ise, Kuşeyrî’nin Letâifü’l-İşârât’ı, Baklî’nin Arâisü’l-Beyânı, Hikem-i Ataiyye başta olmak üzere Kûtü’l-Kulûb, İhya, Avarif gibi tasavvuf’un ana kaynaklarından yapılan nakillerle, müellifin müşahede, tecrübe ve tavsiyeleri oluşturmaktadır.
Semerkand Takvimi
Manen sağır olanlar, kendilerine bir uyarı yapıldığında bu uyarıyı işitmezler. Onlar sadece başlarına korkunç âfetler gelince pişman olurlar.
*Ibn Acîbe el-Hasenî (k.s.)