çamur kadar şekilsiz, yararsız, pis bir yaratık istemiyorlardı ayak altında.ne de olsa cennet de cehennem de insanlar içindi hala çamur olanlar için değil ne tanrı ne de şeytan ikisi de kirletmek istemiyordu elini.
İbni Mes'ûd (r.a.)'dan rivayet edildiğine göre Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu:
"Cennet size ayakkabınızın bağından daha yakındır. Cehennem de öyle."
Ebu Hureyre (r.a.)'den rivayet edildiğine göre Rasulullah (s.a.v) şöyle buyurmuştur:
"Cehennem nefsin hoşuna giden şeylerle, Cennet de nefsin hoşuna gitmeyen şeylerle örtülmüştür."
Onun içindir ki, cennet ve cehennem fikri dini zihniyetin icat ettiği en büyük aptallıktır. Edebiyat, ancak kâinatın sonsuzluğu içinde mevcut olabilir.
Dante'nin arafı da pek fazla iyi işler yapmasa da hatalardan uzak kalmış kişilerin ruhlarının yerleştirileceği mekânlar olarak anlatılır. Ayrıca Tanrı'ya karşı isyan etmemiş, ama emirlerini de gereği gibi yerine getirmemiş orta halli meleklerin de konaklayacağı yer olarak da betimlenir. Cennet bu tür kişileri iyilikleri yeterli olmadığı için, cehennem de diğer günahkârlardan daha az günahları olduğu için kabul etmeyecektir. Dante'nin arafında, serkeşler, kızgınlıklarına yenilmiş alçak yaratılışlılar, çok oburlar, faiz yiyenler ve hayatlarını bu şekilde geçiren ruhlar yaşayacaktır. Bu özellikleriyle Dante'nin arafı Ardâvîrâfnâme' deki arafa çok benzemektedir
Bu yolda tâlibin kendi nefsi için ne dünya ne de âhirete yönelik hiçbir düşüncesi olmaması gerekir.
Eğer tâlip bunlardan birini düşünecek olursa, bu Cenâb-ı Hakk'ın onu kendi marifeti için yaratmadığının, cennet veya cehennem için yarattığının bir göstergesi olur.
Hayatım boyunca olağanüstü bir şeyler bekledim, mucize ya da felaket. İkisi de başıma geldi. Cennet ya da cehennem, önemi yok, şairin dediği gibi, bilinmeyenin dibinde yeniyi bulmak.