Varlığı mümkün olan her şey yok olabilir. Ama Mutlak Varlık için herhangi bir yönden asla böyle bir şey söz konusu değildir. Zira Varlık özü gereği (bizatihi) zorunludur.
Perdeler çoğaldıkça uyumsuzluk artar; perdeler kalkar ve çokluğun etkileri azalırsa, uyumsuzluk azalır ve sevgi güçlenir.
Erkek veya dişi her sevimli şeyin güzelliği
Sevgiden alınmadır ve ödünçtür
Hayal sevene sevgiden bir esinti verse de
güzel kokudan ne haber
Sayfa 42Kitabı okudu
Uzaktan sevmekle sarmaş dolaş olmak
arasında ne büyük fark var!
Sayfa 42Kitabı okudu
Yücedir aşk, insanların tutkusundan çok ötede
Uzaktır aynlığın tanımından da, vuslatın tasvirinden de
Değil mi ki bir şey kırar hayalin kolunu kanadını
Ezer her türlü kavrayışı da, temessülü de.
Sayfa 41Kitabı okudu
Varlık, âlemi yokluktan varlığa taşıyan akledilir hareketten meydana geldiğinden, namaz bütün hareket çeşitlerini içerir. Hareket çeşitleri ise üçtür: doğrusal hareket, yatay hareket ve baş aşağı hareket. Doğrusal hareket, namaz kılanın ayakta durduğu halidir. Yatay hareket, namaz kılanın rükü halidir. Baş aşağı hareket ise secde halidir. Şu halde insanın hareketi doğrusal, hayvanın hareketi yatay, bitkinin hareketi ise baş aşağıdır. Cansız varlıkların kendilerinden olan hareketi yoktur. Dolayısıyla bir taş hareket ettiğinde, başkası sebebiyle hareket eder.
Eşyanın özlerine ve zatlarına gelince, ilahi Zat'ın özüne döndüklerinden, hiçbiri kötü değildir.
“Allah'ın rahmeti hem kötüde hem de iyidedir.” Yani, Allah'ın rahmeti hem iyide hem de kötüde hâsıldır. O rahmet olmasaydı, o ikisinden hiçbir şey var olmazdı, zira varlık bizzat rahmettir. “Kötü kendinde iyidir, iyi de kendinde kötüdür”, çünkü bir şey ancak kendini ve kendine uygun olanı sever, kendine aykırı olanı değil.
“Dolayısıyla iyi olan her şey bir mizaçta bir yönden kötüdür. Bunun aksi de geçerlidir.” Nitekim bu husus daha önce açıklanmıştı.
“Hz. Peygamber'in güzel kokuyu zikretmesinin ve kadınlardan sonra zikretmesinin gerekçesine gelince, bu kadınlarda yaratılışın kokuları olduğu içindir.” Yani, kadınlarda âlem ehlinin yaratılışının kokuları vardır, çünkü kadının kendisi aracılığıyla çocukların varlığının gerçekleştiği analık rütbesi vardır. Keşf sahibi ise çocukların varlıklarının kokularını kadında koklar ve koklama zevkiyle idrak eder. Bu yüzdendir ki Hz. Peygamber kokuyu kadınlardan sonra getirmiştir ve o koku, en tatlı kokudur.
“Çünkü en güzel koku, sevgilinin sarılmasının kokusudur. Nitekim meşhur deyimde böyle söylenmiştir.” Yani, durum şu ki en güzel koku sevenin sevgilisinin sarılmasından bulduğu kokudur, çünkü seven sevgilisinde kendi özünün ve hakikatinin kokusunu bulur.
İmdi Hakk nasıl ki Kendisinin sureti üzere olan erkeği sevdi ise, kadınları da erkeğe sevdirmiştir. Dolayısıyla erkeğin kadınlara yönelik sevgisi, ancak kendisinden varlığa gelen kimseye yöneliktir; nitekim erkeğin sevgisi, Kendisinden varlığa geldiği kimseye, yani Hakk'a yöneliktir. Bu yüzden Hz. Peygamber kendiliğinden “Sevdim” dememiş, “Bana sevdirildi” buyurmuştur, çünkü sevgisi, hatta eşine yönelik sevgisi dahi, Kendisinin sureti üzere olduğu Rabbi ile bağlantılıdır. Çünkü eşini, Allah'ın ahlakıyla ahlaklanarak, Allah'ın kendini sevmesi sebebiyle sever.