Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Bundan sonraki aşamalarda kurucu hükümetin yaptığı ilk icraatlar ekonomiyi canlandırmak adına, devlet destekli kurumların, fabrikaların, sanayi tesislerinin açılmasına yönelik çalışmalar yapılmış. Bu doğrultuda bankalar açılarak, tarım ile uğraşanlara krediler sağlanmış aynı şekilde hayvancılık desteklenmiştir. Özel sermaye yetersiz olduğu için devlet kendi eli ile bir zenginler grubu oluşturarak, bu kesimin devletin yetişemediği yerlerde aktif bir şekilde ekonomiyi güçlendirmek adına kurumlar açmasını sağlamıştır.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Öyle ki Osmanlı Devleti 1854 yılında dış borçlanmalara başlamış ve 1874 yılına kadar 15 ayrı dış borçlanma yapılmıştır. Bu dönem içinde 239 milyon lira borçlanıldığı halde, hükümetin eline yalnızca 127 milyon lira geçmiştir. Osmanlı Devleti, ilk dış borçlanmasını, Kırım Savaşı sırasında, savaş maliyetlerini karşılamak için gerçekleştirdi. derkitarih.com/index.php/2018/...
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Sovyet yayılmasına karşılık ABD başkanı Truman’ın kendi ismi ile anılacak olan Truman Doktrini ile Avrupa ülkelerine ve bazı Asya ülkelerine maddi yardımlar yapılması öngörülmüştür. Truman Doktrinin Avrupa ülkelerine ve Türkiye’ye yansıması Marshall yardımıdır. Marshall yardımı kısaca şöyle tanımlanabilir: Bu yardımı almak isteyen her Avrupa ülkesine Amerikan mali yardımı, malzeme ve makinesini ön görüyordu. Türkiye dâhil 16 Avrupa ülkesinin üyeleri 22 Eylül’de Amerika’ya sunulmak üzere bir Avrupa Ekonomik Kalkınma Programı hazırladılar.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Devletin büyük ölçüdeki ekonomik etkinlikleri sürdürülürken, Batılı kapitalist ekonomilerde uygulanan “liberal planlama” anlayışı bile kabul edilmiyordu. Bu durumda ekonomi, hükümetin aldığı günlük ekonomik kararlarla, özel girişimin “doğal” eğilimlerine göre biçimleniyordu. Ekonomi üzerinde önemli etkileri olan bu iki öğe ise, her zaman tam bir uyuşum içinde değildi.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Şartların ve zamanın getirdiği olumsuz koşulların yanı sıra izlenilen yanlış politikalar buna sebebiyet vermiştir. İkinci Dünya savaşının patlak vermesi ile birlikte ekonomik kriz ve savaş olasılığı tüm dünya ülkelerini yakından etkilediği gibi Türkiye’de bu durumdan kaçamamış ve son derece olumsuz bir şekilde etkilerini hissetmiştir. İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar uygulanmış ve birinci beş yıllık kalkınma planı devletin gelirlerini arttırmış, Türkiye tarım ülkesi olmanın yanında hızlı bir sanayileşme ile bu sektöründe içine girerek, ekonomisini bir tık ileri taşımıştır.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Türkiye Cumhuriyeti 29 Ekim 1923’te zor şartlar altında kurulmuş, özellikle iktisadi anlamda sıkıntılar yaşamıştır. Yukarıda da belirttiğimiz üzere temel nedenleri Osmanlı’nın son dönemlerinden kalan sıkıntılar olup, Kurtuluş Savaşı ile de maddi güçlükler çekmiştir.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
-Ağır sanayi hamleleri yapılmalıdır.
-Vergiler eşit değil, gelire göre yüksek miktarlarda alınmalıdır.
-Eğitim eşit koşullarda sağlanmalıdır.
-Fen bilimleri, Mühendislik fakülteleri ve Sosyal Bilimlere gereken önem verilmelidir.
-Devlet denetimleri sıkılaştırmalı, rüşvet ve yolsuzluğun önüne geçmelidir.
-Eğitim temelden sağlam verilmeli, teoride verilen eğitim pratiğe geçirilmeli, sistem ikide bir değiştirilmemeli, örnek alınacaksa savaştan silinmiş olarak çıkan ve yapmış olduğu hamlelerle kademe kademe dünya ekonomisinde ve siyasetinde söz sahibi olan iki ülke örnek alınmalıdır; Almanya, Japonya.
-Türk Milleti özüne dönmeli, ahlaki değerlerini ve milli manevi değerlerini koruyarak dünyanın gelişmiş ülkelerinden, teknik ve kültürel unsurlar edinmelidir.
-Tür Milleti azimli bir şekilde çalışmalı, tembelliği, kurnazlık adı altında yapılan üçkağıtçılığı bırakmalıdır.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Kamu kurumlarının satılması, yapılanların, yap-işlet metodu ile uzun vadeli kiralanması dönemi gelecek olan sıcak para ile kurtarmaktan başka bir şey değildir. Bu politika uzun vadede gelirlerin, yabancı veyahut özel sektöre aktarılması demektir. Ayrıca günü kurtarmak için kiralanan veya satılan kurumların 49 yıllık gelirleri neye göre hesaplanmış ve geçecek olan süreçte, döviz kurundaki dalgalanmalar, nüfus artışına bağlı olarak tüketim miktarı gibi faktörlerin neye göre hesaplandığı kamuoyuna açıklanmalıdır. 2016’daki nüfus ile 2065’deki nüfus miktarı aynı olmayacağı gibi döviz kurları da sabit kalmayacak, petrol varil fiyatları farklı olacaktır.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Yeni hükümetin yönetimi altında, devletin ekonomik etkinlikleri içindeki rolünün fazla bir değişiklik göstermediği açıktır. Demokrat Partinin Parti ve Hükümet Programlarında tersinin öne sürülmesine karşın, kamu kesimi üzerinde öncü ve egemen durumunu korumuştur. Aslında, özel kesimin “kendi kendine yeterli” bir ekonomik düzeye erişmediği Türk Ekonomisi bölümünden devletin bu ekonomik etkinlikleri hiç de “görülmemiş” değildi.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
1950’den sonra ekonomik alanda görülen uygulamalar, hiç de yapılacağı söylenenlere uygun olmadı. Ekonomik siyasetteki değişmelerin hiçbiri anlamlı ve önemli değildi. 1950’den sonra, ‘liberal’ diye nitelendirilen siyaset iki nedenle 1930-1946 döneminde “devletçi” diye nitelendirilen uygulamalarla temelde aynıydı. İlk olarak 1930’dan sonra uygulanan “devletçi” siyaset kapsamlı bir planlama ile yönetilecek “kolektivist” bir ekonomiyi öngörmekteydi.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Bu şekilde Türkiye’ye yerleşmeye başlayan yabancı şirketler, ülkenin dövizini dışarı aktarmış, ülkenin üretimi azaldığı için cari açık sürekli artmıştır. ABD merkezli bankalarında Türkiye’ye girmesiyle birlikte faiz oranı yüksek miktarlarda krediler halka verilerek, halkı borçlu duruma getirip, sermaye birikiminin önüne geçilmiştir. Sermaye cılızlığı Cumhuriyet’ten sonra da devam etmiş, böylelikle yerli sanayinin geliştirilmesi gerçekleştirilememiştir. Ağır sanayi hamlelerinin yerine bu dönemde yollar yapmak, tüketime sevk edecek kurumları açmak ülkenin çıkabilecek olan herhangi bir ekonomik krizde sallanmasına yol açmıştır.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
1950-1960 arasında Türkiye hızlı bir ekonomik büyüme sürecine girmiş, bu büyüme özellikle Marshall yardımı ve dışarıdan alınan borçlar sayesinde olmuştur. Fakat alınan borçlar doğru şekilde kullanılmamış adeta tüketim ekonomisine hizmet etmek için harcanmalar yapılmıştır. Ülke de açılan fabrikalar, sanayi tesisleri yabancı şirketlerin girişimi ile gerçekleşmiştir. Türkiye’nin cumhuriyet döneminde kurduğu bazı tesisler geri kaldığı öne sürülerek kapatılmış, yerlerine yabancı şirketlerin açmış olduğu tesisler kurulmuştur.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Bu program üzerine Amerika 3 Nisan 1948’de Dış Yardım Kanunu’nu çıkardı. İşte asıl tehlike burada başlıyordu, Türkiye bu yardımlara karşılık ABD’nin sunmuş olduğu bazı şartları kabul etmek zorundaydı. Ülkenin yönetiminde bulunan Menderes Hükümeti kısmen de olsa bu şartları kabul etmiştir. ABD’ne ait olan Global şirketler için Pazar arayışı içersine girmiş bu kapsamda SSCB’nin yayılması da bahane edilerek, Avrupa’da, Asya’da ve Orta Doğu’da yer alan ülkelere maddi yardımlarda bulunup, şirketlerini bu pazarlara dâhil etmiştir.
Der Ki Tarih Ekonomik İstikrarsızlığın Temel Nedenleri Üzerine
Türkiye bu dönemde hammadde ihracatı yaparak ekonomik küçülmeyi kısmen durdurmaya çalışmıştır. Almanya’ya krom madeni ihracatını yapması, savaş sonrası dönemde ABD ve diğer müttefik devletlerinin tepkisine neden olmuş, bir yaptırımın olabileceği de söz konusu olmuştur. Yaptırımı engelleyen ise Sovyet korkusu idi. Başta ABD olmak üzere Avrupa ülkelerinin savaş sonrası dönemde Sovyetlerin yayılmasına karşılık, saflarını kuvvetlendirmek, Sovyetlerin Akdeniz’e inmelerini engellemek için Türkiye’ye ambargo uygulamak, bir yana saflarına dâhil etmek için birtakım çabalar göstermişlerdir.