Horkheimer’in kavrayışında geleneksel kuram ile eleştirel kuramı birbirinden ayıran hat, kuramın toplumsal üretime yardımcı olup olmadığına veya bunun tam aksine onu yerle bir edip etmemesine göre belirlenir.
Eleştirel kuram, mevcut toplumun kendi içkin eleştirisidir. Çünkü eleştirel kuram kendisini yeniden üreten mekanizmaların ve mevcut işbölümü sınırlarının dışına yerleştirerek kapitalist toplumun temel çelişkilerini bilinç düzeyine çıkarmak için tasarlanmıştır.
''Diyalektikte özne nesneden ayrılmaz, anladığımız ve yorumladığımız haliyle dünya, öznenin gelişimi ile birlikte değişir, her bir anlayış, görüş veya bakış açısı “gerçeğin bir anı” olarak görülür.''
Muazzam bir girişim böyle son buldu.
Frankfurt Okulu da erken döneminde, ‘felsefe-bilim’, ‘bilim-eleştiri’ ve ‘olgu-değer’ birlikteliğini pozitivizme karşı bir
eleştiri olanağı olarak kuşanmıştır.
Ancak Frankfurt Okulu zaman içerisinde (özellikle 1940’lardan itibaren), olgusal içeriğini yitirmiş bir felsefe mevziine geri çekilmiş ve pozitivizmle mücadeleyi, bilim mevziini ona terk ederek sürdürmüştür.
Horkheimer
''Kapitalizm'i konuşmuyorsanız, faşizm konusunda sessiz kalmalısınız.''
"Tarihte her ne zaman uluslar ya da sınıflar, yalnız soğuk çelikler değil fakat aynı zamanda ahlaksal, metafizik ve dinsel düşüncelerle de devam ettirdiler varlıklarını güvenlik altına almışlarsa, bu düşünceler, sonunda baskın olanlar tarafından yapılan bir saldırıya maruz bırakılmışlardır. Toplumsal koşulların kültürel desteklerine karşı bir mücadele, genellikle siyasal isyanı getirir ve ona eşlik eder... Bu nedenle, işlerin hakir görülen bir derecesinin onun aracılığıyla bir zemine oturtulduğu,desteklendiği ve biçimin değiştirildiği özel düşüncelerin değerinin düşürülmesi bu mücadelelerin kendisi kadar eskidir."
Sayfa 63Kitabı okuyor
Horkheimer'e göre, "felsefi tartışmaların, bilimlerdeki tartışmalardan çok daha radikal ve uzlaştırılamaz olması şaşırtıcı değildir. Diğer araştırmalardan farklı olarak felsefenin, deney öncesi bilgi içerisinde ona ayrılmış bir eylem alanı yoktur. Onun işlevi daha ziyade, "toplumdaki var olan düzenin, üyelerinin düşünmesini sağladığı düşünce ve faaliyetler içinde"", "kendimizi kaybetmemizi önlemek, hayatımızı bilinçli bir şekilde biçimlendirmek konusunda ne yaptığımızı anlamamıza yardım etmektir. Kısacası felsefe, eleştirel bir aydınlanma, dünyaya aklı getirmek için devam eden bir çabadır."
Sayfa 61Kitabı okuyor