Burası bir başlangıçtır, iyi bir ders, iyi bir imkândır. Bu sınıfta kalma, devam et, dahası var yani... Birinci sınıfa gelince diplomayı aldım zannetme, emin ol dahası var... Aşkın mertebelerini anlatıyor iki büyük usta, beş mısra okuyacağım; ilk üçünü Şeyh Galip, son ikisini Fuzûlî söyledi:
Vasf-ı hüsnü pâk ü müstesnâ bilen ârif değil Kadd-i yâri cümleden bilen ârif değil
Öz vücudun âlem-i kübrâ bilen ârif değil Hikmet-i dünyâ vü mâfiha bilen ârif değil
Ârif oldur bilmeye dünyâ vü mâfîhâ nedir
Bu gazel şaheserdir doğrusu. Fuzûlî'nin esasen beş beyitlik bir gazelini sonrasında Şeyh Galip tahmis etmiş, şaheser üstü şaheser yapmıştır. Burada beş merhale görülüyor:
1. Vasf-ı hüsnü pâk ü müstesna bilen ârif değil: Sevgilisini herkesten kıymetli tutan, onun üstüne hiçbir değer koyamayan kimse iyi yol almıştır, maşallah, aferin; ama arif değildir, iş bitmemiştir. Henüz birinci sınıfı geçmiştir.
2. Kadd-i yâri cümleden bâlâ bilen ârif değil: Sadece sevgilisinin boyuna bakıyor, diğer güzellikler gözünden silinmiş... Tamam güzel, bir merhale daha ilerledi, ama bu da işi bitirmedi, ârif değildir.
3. Öz vücûdun âlemi kübrâ bilen şrif değil: Kendini tanıdı, kendisinin âlem-i kübrânın bir özeti olduğunu; insanın küçük, âlemin büyük olduğu nüktesini kavradı. Yine mesafe aldı ama bitmedi, üçüncü sınıfı geçti.
4. Hikmet-i dünyâ vü mâfihâ bilen ârif değil: Dördüncü sınıfta Fuzûlî alıyor sözü: Dünyayı ve içindekileri hikmetiyle beraber biliyor, ilmi çözmüş, tamam aferin; ama ârif değil, bitmedi. Bitiş şurada, son mısrada:
5. Ârif oldur bilmeye dünyâ vü mâfihâ nedir: Arif odur ki dünyayı da içindekileri de unutmuştur, bildikle rini unutmuştur, yani aklı aşmıştır.
Aklı aşanlar iki türlüdür: Biri yatay aşmıştır, delidir; biri yukarı doğru dikey aşmıştır, âşıktır. İkisi de akıl düzleminin dışına çıkmıştır ama yandan mı, yukarıdan mı? Âşıkla deliyi nasıl ayırt edeceğiz? Şöyle: Deli ağlamaz, âşık gülmez. Bir diğer kriter; deli o ki akıl onu terk etmiştir, âşık o ki o aklı terk etmiştir. İradi durum var. Yani bilerek akla, "Seninle işim bitti, bana ayak bağı olma, vazifen tamamlandı, ben bir üst akla geçtim," diyor. Üst akla geçmiş; onu yani boş kapsülü bırakmış. Üst akıl mertebesinde, aklın da fevkine çıkmış.
Sayfa 78 - Profil KitapKitabı okudu
58 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.