14. yüzyıldan itibaren İngiltere'de Lollardlar ve Bohemya'da Husçular Relorm'un habercisi oldular. Papa, günahların dünyevi cezasının bir bölümünün para karşılığında bağışlanması anlamına gelen endüljansları satmaya başlayınca keşiş Martin Luther bu uygulamayı 95 Tez adlı bildirisinde eleştirdi (1517). 1520'de yayınlanan ve matbaa sayesinde hızlıca yayılan dört kitabında Tanrının
lütfu ile kurtuluş öğretisini ortaya attı. Calvin, Cenevre'de kader
öğretisini geliştirdi.