Dostoyevski'nin 1872 yılında yayımlanan ve dünya edebiyatının politik başyapıtı olarak anılan Ecinniler, Türkçe'ye ilk kez, yazılışından tam 87 yıl sonra A. M. Dranas ve S. Lunel tarafından çevrilmiştir. Dostoyevski, romanı 1870 ile 1872 yılları arasında Sibirya sürgününden döndükten sonraki dönemde yazmış ve son yıllarındaki muhafazakar görüşlerini de kitaba fazlasıyla yansıtmıştır. Yazar, siyasi bir roman olan Ecinniler'de 19. yüzyılın ikinci yarısında ateizm, nihilizm ve sosyalizm gibi ideolojilerle birlikte Batı düşüncesinin Rusya ve Rus insanı üzerindeki etkilerini ve tahribatlarını küçük bir kentteki toplumsal bir sınıf ve bir örgüt üzerinden ortaya koymuştur. Öncelikle Rus romanlarında çokça karşımıza çıkan ve romanın da ana temasını oluşturan "Nihilizm" kavramına değinmek istiyorum. Nihilizm, herşeyin anlam ve değerden yoksun olması ya da Nietzsche'nin ifadesiyle amacın kaybolması ve niçin sorusunun cevapsız kalmasıdır. Bir görüşe göre, her şeyin anlam ve değerden yoksun olduğunu ileri sürmek teorik olarak mümkün olsa da bunu eyleme çevirmek istediğimizde yapılabilecek tek bir şey vardır: intihar etmek. Cinayet ya da başka bir eylem biçimi -intihar dışında- nihilist düşünceyle tutarlılık göstermez. Turgenyev'in Babalar ve Oğullar'ı Batı dillerine çevrilmesiyle birlikte kavram sadece Rusya'da değil, Avrupa'da da popüler olmuştu. Bu şekilde yaygınlaştıktan sonra siyasi içeriğiyle ilgi toplamış, Rusya'da Çarlık monarşisinin, kilisenin, ailenin otoritesini reddeden, radikal fakat köksüz akımlarla özdeş tutulmuştur. "Ben o kelimeyi küçük düşürücü bir terim olarak kullanmamıştım hiç, amacım Rusya'da ortaya çıkışına tanıklık ettiğimiz tarihi bir gerçeğe, doğru ve uygun bir isim koyabilmekti; ama nihilist lafı zamanla insanların kusurlarını ifşa etmek için kullanılan bir araca, ayıplarını, hatta alçaklıklarını göstersin diye insanların üstüne basılan bir damgaya dönüştü." diye yakınır Turgenyev Babalar ve Oğullar’da. 19. yüzyıl Rusya'sında görülen bu özel kavrayışla mo- dern çağda nihilizme yüklenen içerik bir araya getirildi- ğinde iki farklı tutum ortaya çıkmıştır. Karamsar, hayata karşı kayıtsızlık şeklinde beliren ve sonunda da özkıyımla sonuçlanan "Pasif Nihilizm" ve militanca, dışadönük ve tahripkar bir pratik izleyen "Aktif Nihilizm". Ecinniler'de her iki eğilimin de ele alındığı; yaşanan toplumsal felaketlerden, fesadı tertip edenler kadar, olup biteni kayıtsızlık içinde izleyenler de sorumlu tutulur. Babalar ve Oğullar yayımlandıktan sonra, nihilistlerin sayısında bir artış görülmüştür. Bunlardan biri de lisede öğretmenlik yaparken küçük bir öğrenci grubunun lideri haline gelen Sergey Neçayev'dir. Rus kamuoyunu da dehşete düşüren, öfkeye yol açan ve tarihin "ilk teröristi" olarak anılan Neçarev'in hikayesinden esinlenen Dostoyevski'nin, Ecinniler'deki Pyotr Stepanoviç Verhovenskiy karakterini yaratmasında ve romanın konusunu oluşturmasında etkisi olmuştur. Roman Stepan Trofimoviç Verhovenskiy ve Varvara Petrovna Stavrogina'nın dostluklarına ilişkin bir girişle başlar. Birinci bölümde dostuklarının başlangıcından, olayların başladığı güne kadarki süreç anlatılarak okuyucuya bir zemin hazırlanır. Pyotr Stepanoviç Verhovenskiy ve romanın bir diğer ana karakteri olan Nikolay Vsevolodoviç Stavrogin ise Stepan ve Varvara'nın oğulları olan iki arkadaştırlar ve romanın ikinci bölümünde Petersburg'dan dönmeleriyle birlikte de olaylar gelişmeye başlar. Kitap bir durağan bir hızlı şeklinde ilerlediği için sayfa sayısının çok olmasına rağmen okuyucuyu sıkmadan ilerliyor. Karakterler yine fazla ve hepsi de neredeyse baş karakter niteliğinde ince ince işlenmiş diyebilirim. Olaylar karışık gibi gelebilir ama aslında değil. Alt bölümlerde sürekli sahnenin değişmesi okuyucuya bu hissiyatı veriyor ancak Dostoyevski farkı da bu olsa gerek sanırım. Kitap bittiğinde bazı şeyler benim için havada kalmıştı. Özellikle Stavrogin karakterinin bazı davranışlarını anlamakta zorlanmıştım. Ancak kitabın sansür sebebiyle çıkarılan bölümünün "Tihon'un Yanında" adıyla sonunda ek olarak konulması benim için aklımdaki bütün soru işaretlerini kaldırdı. Son bölümü okuduktan sonra Stavrogin ile ilgili taşlar yerine oturdu diyebilirim. Dostoyevski'nin kendi hayatından da izler taşıyan, yer yer itirafkatının da bulunduğu kesinlikle muazzam bir başyapıttı. Kitapla kalın...

EcinnilerFyodor Dostoyevski · Türkiye Kültür İş Bankası Yayınları · 20195,6bin okunma

·

357 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Nihal Yurtseven