Bu memlekette yüzü gülen, bahtiyar insan yok!Sebahattin Ali’nin vefatından önce yazmış olduğu son kitabı, Sırça Köşk. Onüç öykü ve dört masaldan oluşan bu kitap oldukça kısa fakat nitelikli hikayeleri bir araya getirmiş.
Toplumcu gerçekçi sanat anlayışını benimseyen Sebahattin Ali, yoksul olmak, yoklukta olmak, sahipsiz bırakılmak insanın başına neler getirir;
bunu, bu kitapta toplumun çeşitli kesimlerinden, birbirinden farklı insan manzaraları ile aktarılmış.
Bir kaç cümle ile bu öykülerden bahsetmek istiyorum.
Portakal; toplumun ticaret ahlakından bir kesiti ele almış.
Beyaz Bir Gemi; sanatı sanat için yapmayanları (sözde sanatçıları) konu alıyor.
Katil Osman; mahalle baskısının sonuçlarını, bir katil yaratan toplum baskısını anlatıyor.
Böbrek; sanırım okurken en çok etkilendiğim hikaye bu oldu. Özellikle kurduğu bir kaç cümle ile içimi dağladı. İnsanların çare ararken nasıl çaresiz bırakıldığını okudum.
Cıgara; bütün insani haklardan yoksun bırakılan sokak çocuklarından bahsediyor.
Millet Yutmuyor; sözde sanat uğruna, insanları kandırmak için yapılanları konu alıyor.
Bahtiyar Köpek; bu kısa öyküde Sebahattin Ali, onun edebiyatını eleştirenlere atıfta bulunuyor.
Çilli; toplumdan soyutlanmış, toplumun dışına itilmiş yüzlerinden olan hayat kadınlarının öyküsünü yazıyor.
Dekolman; bu öyküde kısmen emeğin sömürülüşüne, kısmen toplumdaki mesleki özgüvensizliğine, kısmen de yahudi zulmüne değiniyor. Bu hikayede ve kitaptaki bir kaç hikayede sağlık sektörünü, özellikle doktorları eleştirdiği yerlerde o kadar yerinde ve haklı tespitleri vardı ki, günümüzde hala aynı sıkıntıları yaşıyoruz.
Hakkımızı Yedirmeyiz; dinin gölgesine sığınarak, milletin hakkını yiyenleri konu almış.
Cankurtaran; bir kadın olarak Asiye’nin halini nasıl anlatabilirim bilmiyorum. Yoksul olmanın, köylü olmanın hele de kadın olmanın zorluğunu, başka hangi yazar bir kaç sayfa ile bu kadar net anlatabilir?
Çirkince; nüfus mübadelesinin zararına hiç bu gözle bakmamıştım. Mübadelenin hep insanlara dokunan yönünü okuduk, izledik, öğrendik. Bir de bu öykü ile coğrafyaya olan zararını okuyun.
Kurtla Kuzu; gerçek bir insan öyküsü, özgür düşünceye yapılmaya çalışılan bir işkence öyküsü, fikir dayatma öyküsü, yok edilmeye çalışılan insanlığın öyküsü.
Bir Aşk Masalı; farklı, kısa, nitelikli bir aşk hikayesi.
Devlerin Ölümü; büyük balık küçük balığı nasıl yutar?
Koyun Masalı; siyasi bir aforizma olan bu hikayede koyunlar anlatılıyor. Günümüze çok yakışan, Hayvan Çiftliği tarzında kısacık bir hikaye.
Ve Sırça Köşk…
Bu öykü işte kitaba hakkıyla adını veren hikaye. Sırça Köşk hikayesi kitaplaştırılmadan önce Ali Baba Dergisi’nde yayınlanıyor. Dergi kısa süre sonra dönemin bakanlar kurulu kararı ile toplatılıyor, hikaye yasaklanıyor. Sebahattin Ali ise “devlet yöneticilerini eleştirdiği” iddiasıyla tutuklanıyor.
Sırça Köşk’te sömürü düzenini öyle ince detaylarla anlatmış ki edebiyatına bir kez daha hayran bırakıyor.
Sebahattin Ali, ideolojisi sebebiyle henüz 41 yaşındayken adice öldürülen bir öğretmen. Kitaptaki hiç bir hikayede, edebiyatının önüne ideolojisi geçmemiş.
Kitaptaki öykülerin “çerezlik” olarak bakanlara ağır gelmesi çok normal, oldukça nitelikli hikayeler çünkü. Metafor ve göndermeler çok fazla, eleştirenler muhtemelen algılamakta sorun yaşadı.
Kitabın dili oldukça yalın ve gündelik, sadece bir kaç eski Türkçe kelime var.
Bu kitabı okuyunca bir kez daha Sebahattin Ali ile gurur duydum, Türk edebiyatı böyle bir yazara sahip olduğu için (değerini kavrayamamış olsa dahi) çok şanslı.
Kitabın 1947 yılında yayımlandığını düşünürsek, kitabın içinde, arka kapağında yazdığı gibi “zamana karşı koyan öyküler” var.
