STRES TEPKİSİNİ KONTROL ETME:
GÖZETLEME KULESİ
Amigdala, beynin koku dedektörüyse, frontal loblarını da gözetleme ku lesi olarak düşünün ve özellikle de medial prefrontal korkteks (MPFC) 12, -doğrudan gözlerimizin üzerinde yer almaktadır- sahneye yukarıdan bakmamızı sağlar. Aldığınız duman kokusu evinizin yandığının ve he men evden çıkmanız gerektiğinin işareti midir? Yoksa koku, yüksek ateşte pişirdiğiniz etten mi geliyor? Amigdala bu tür değerlendirmeler yapmaz; frontal loblar daha değerlendirme yapamadan, savaşmanız ya da kaçmanız için sizi hazırlar. Çok üzgün olmadığınız sürece, frontal loblar, yanlış alarma tepki verdiğinizi fark etmenize ve stres tepkinizi yarıda kesmenize yardım ederek dengenizi yeniden sağlayabilir.
Genelde, prefrontal korkteksin yönetsel kapasitesi, bireylerin et raflarında neler olup bittiğini gözlemlemelerini, belirli bir eylemde bulunduklarında neler olacağını tahmin etmelerini ve bilinçli bir se çim yapmalarını sağlar. Düşüncelerimiz, duygularımız ve hislerimiz üzerinde sakince ve nesnel olarak düşünebilmemizi (kitap boyunca bunu farkındalık olarak adlandıracağım) ve ardından tepki verdiği mizde, yönetsel beynin, duygusal beyindeki önceden programlanmış bütünleşik otomatik tepkileri engellemesine, düzenlemesine ve değiş tirmesine izin verir. Bu kapasite, diğer insanlarla ilişkilerimizi koru ma açısından oldukça önemlidir. Frontal loblarımız düzgün çalıştığı sürece, siparişimizi geç getiren her garsona ya da bizi beklemeye alan sigorta şirketine karşı öfke nöbeti geçirmeyiz. (Gözetleme kulemiz
aynı zamanda bize diğer insanların öfkelerinin ve tehditlerinin de duygusal durumlarının bir işlevi olduğunu söyler). Bu sistem bozul duğunda, koşullanmış hayvanlara benzeriz. Tehlike fark ettiğimiz anda otomatik olarak savaş ya da kaç moduna gireriz.
TSSB'de amigdala (koku dedektörü) ve MPFC (gözetleme kulesi) arasındaki hassas denge, esaslı bir şekilde değişir ve bu da duyguları ve dürtüleri kontrol etmeyi daha güç kılar. Son derece yoğun duygusal durumlarda insan nörogörünteleme çalışmaları, yoğun korku, üzüntü
YAŞAMINIZI SÜRDÜRMEK: HAYATTA KALMANIN ANATOMiSİ 63
Amigdala
l'l"'h!- Medial prefrontal
korteks
Yukarıdan aşağı ya da aşağıdan yukarı. Duygusal beyindeki yapılar, tehlikeli ya da güvenli olarak algıladığımız şeylere karar verir. Tehdit belirleme sistemini değiş tirmenin iki yolu vardır: medial prefrontal korkteksten gelen mesajları değiştererek (yalnızca prefrontal korteks değil) yukarıdan aşagı ya da nefes alma, hareket ya da donma ile sürüngen beyin aracılığıyla aşağıdan yukarı.
ve öfkenin subkortikal (korteksin altındaki) beyin bölgelerinin aktivas yonunu arttırdığını ve belirgin bir şekilde frontal lobda çeşitli alan larda, özellikle de MPFC'de etkinliği azalttığını ortaya çıkarmıştır. Bu meydana geldiğinde, frontal lobun engelleyici kapasitesi bozulur ve in sanlar "duyularından ayrılır". Herhangi bir yüksek sesten irkilebilirler, küçük kızgınlıklar oluşturabilecek durumlarda aşırı sinirlenebilirler ya da biri kendilerine dokunduğunda donup kalabilirler13•
Stresle etkili bir şekilde başa çıkabilmek, koku dedektörü ve gözet leme kulesi arasındaki dengeyi sağlayabilmeye bağlıdır. Duygularınızı daha iyi kontrol edebilmek istiyorsanız, beyniniz size iki seçenek su nar. Bunları yukarıdan aşağı ya da aşağıdan yukarı doğru düzenlemeyi öğrenebilirsiniz.
Yukarıdan aşağı ve aşağıdan yukarı düzenleme arasındaki farkı bilmek, travmatik stresi anlama ve tedavi etmede esastır. Yukarıdan aşağı düzenleme, gözetleme kulesinin, bedeninizin algılarını gözetle me kapasitesini arttırmayı kapsar. Farkındalık meditasyonu ve yoga, bu konuda yardımcı olabilir. Aşağıdan yukarı düzenleme ise otonom sinir sistemini yeniden ayarlamayı içerir (daha önce de gördüğümüz
64 BEDEN KAYIT TUTAR
gibi bu beyin sapında başlamaktadır.) Nefes, hareket ya da dokun ma ile OSS'ye ulaşabiliriz. Nefes alma, hem bilinçli hem de otonom kontrol altında gerçekleşen birkaç beden işlevinden biridir. Kısım S'te hem aşağıdan yukarı, hem de yukarıdan aşağı düzenleme için özel teknikleri ele alacağız.
·
37 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.