Kendimize dışarıdan bakabildiğimiz bir kitap
Ortadoğu: Ortaçağda medeniyetin başkentliğini yapmış bir coğrafya. Bilim, kültür, özgürlük, insan hakları... Zamanında öncülük etmediği alan yoktu neredeyse. Ama bugün baktığımızda bu coğrafyada medeniyetten söz edemiyoruz, onun yerine kandan, korkudan, gözyaşından ve savaşlardan şikayet etmekle yetinebiliyoruz. Peki ama neden? Durduk yere bu kadar gerilemiş olamayız, ya biz bir şeyi yanlış yaptık ya da birileri bize bunu yaptı. İşte Ortadoğu tarihi hakkında birçok çalışması olan 
Bernard Lewis, bu kitabında nerede hata yaptığımızı açıklamaya çalışıyor.
Kitap genel olarak bilgilendirici ve şaşırtıcıydı. Gerçekten kendi tarihimize objektif bakmak çok zor ve arada sırada bir yabancının gözünden bakmak faydalı olabiliyor. Ayrıca anlaşılır ve birkaç istisna kısım hariç tarafsız bir kitaptı. O istisnai kısımlardan incelemenin ilerisinde bahsedeceğim.
Peki hatamız neredeymiş? Bunun tek bir cevabı yok ve kitapta da birçok yanlışımızdan bahsediliyor. Avrupa'nın doğuyu sürekli takip ederken bizim onları hiç takip etmememiz, gelişmelerin sadece kısa vadede faydalı olanlarını almamız, Batı'ya karşı önyargı, bazı kültürel faktörler... Bu kısma girerek incelemeyi uzatmak istemiyorum, merak edenler kendisi okuyabilir.
Kitap bazı yerlerde İslamiyet'i ve Müslüman çoğunluklu bölgelerdeki kültürü aynı şeymiş gibi ele almış. Bu durum yabancı bir okuyucunun yanlış bilgilendirilmesine, buradaki bir okuyucunun da savunmaya geçmesine neden olacaktır. Bu da kitabın faydasını azaltacak bir problem maalesef. Zaman ölçümü, uzaklık ölçümleri ve müzikle ilgili kısımların da fazla uzatıldığını düşünüyorum, kısaca durumdan bahsedip geçilebilirdi. Ayrıca müziğin geri kalmakla ne ilgilisi var buna bir açıklama getirilmemiş. Batı müziğini takip etme sürecimiz modernleşme olarak aktarılmış ki bu taraflı kısımlardan biriydi bence.
Elbette kitap laiklikten de bahsediyor. Bu kısımda Hristiyanlık ve İslamiyet hakkında önemli bilgiler verilmiş ve okurken "Haa demek bu yüzden laiklik kavramına bakış açısı bu kadar değişken." dememe neden oldu. Gerçekten aydınlatan bir bölümdü.
Son olarak eklemek istediğim bir şey var. Kitapta Osmanlı'nın modernleşmek için attığı bazı önemli adımların Arapların yoğun yaşadığı bölgelerden gelebilecek tepkiler nedeniyle sekteye uğramasına dair örnekler var. Kitabın sonlarına doğru da "Ortadoğu neden geri kaldı?" sorusuna verilen bazı cevapları reddettiği bir bölüm var. Burada Türk milliyetçilerinin "Arapların ve Arap kültürünün bizi yavaşlatması etkili oldu" cevabını reddetmiş ama hiçbir karşı argüman sunmamış. "Batı fazla hızlı gelişti" veya "Moğol istilası geri kalmamıza neden oldu" cevaplarına karşı argüman sunulurken buna karşı hiçbir argüman sunulmamış olması bir eksiklikti bence. Dikkatinizi çekerim, "Araplar yüzünden geri kaldık" demiyorum, sadece diğerleri karşı argüman sunularak reddedilmişken bunun direkt reddedilmesini taraflı buldum.
Toparlamak gerekirse kitap bazı ufak tefek sıkıntıları olsa da genele baktığımızda oldukça faydalı bir kitap. Tarihle pek aranız olmasa bile anlayabileceğiniz tarzda yazılmış ve derin bir bilgi birikimine dayanıyor.
·
55 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.