Göçebe, yarı göçebe kitlelere daha yoğun tesir eden tasavvufun temsilcileri olan Türkmen babaları Anadolu'da muvelleh sufilik akımının esas taşıyıcısı olmuşlardır. Ayrıca Kalenderilik ve onun bir kolu kabul edilen Haydarilik tarikatının Anadolu'da temsilcileri vardır. Mevlânâ'nın yaşadığı dönemde Ebu Bekir Niksârî isimli Kalenderî şeyhi Konya'da ikamet etmekteydi. O, Şam'dan Konya'ya göç etmiş ve çevresine birçok mürid toplamıştı.⁸¹ Eflâkî, Mevlânâ vefat ettiğinde onun başında olduğu Kalenderî tekkesine, dervişler arasında paylaşılması üzere kurbanlıklar gönderildiğini kaydetmiştir.⁸² Haydarîliğin kurucusu kabul edilen Kutbeddin Haydar'ın bir müridi olan Hacı Mübarek Haydar da Mevlânâ'nın yaşadığı dönemde Konya'da ikamet etmekteydi. Eflâkî'nin bildirdiğine göre Mevlânâ ile yakın ilişki içindeydi.⁸³ Anadolu'da muvelleh sufileri içinde barınıran bir diğer tarikat Rifailikti. Tarikat, teşkilatlandığı yer olan Şam üzerinden Anadolu'ya gelmişti.⁸⁴ 7./13. yüzyılda Anadolu'daki en etkin tasavvuf örgütlenmelerinden biri olan Rifailik, genel itibariyle araştırmacılar tarafından esma yolunu benimsemiş bir tarikat olarak değerlendirilmiştir.⁸⁵ Ancak tarikat mensuplarının tezahür eden davranışlarına baktığımızda, Rifailiğin içinde bu dönemde çok sayıda muvelleh derviş olduğunu söylememiz gerekecektir. Bu sebeple, bize göre, Rifailik için esma yolunu benimsemiş bir tarikattır yargısı, onların meşrebini tanımlamak için yeterli değildir. Bu düşüncemizin dayanaklarını Rifailiği incelerken dile getirmeye çalışacağız.
⁸¹ Muhammed b. el-Hatîb, "Fustâtu'l-Adâle fî Kavâidi's-Saltana," yay. Osman Turan, Fuad Köprülü Armağanı, (İstanbul, 1953), Vr. 52b.
⁸² Eflâkî, Menâkıbu'l-Ârifîn, s. 454.
⁸³ Eflâkî, Menâkıbu'l-Ârifîn, s. 210, 375.
⁸⁴ C. E. Bowsorth, "Rifâıyya", EI2, (Leiden: E.J.Brill, 1978), c. VIII, s. 526; Trimingham, The Sufi Orders, s. 39-40
⁸⁵ Bkz. Mustafa Tahralı, "Rifâiyye", DİA, (İstanbul: TDV Yayınları, 2008), c. XXXV, s. 100; Resul Ay, Anadolu'da Derviş ve Toplum (13-15. Yüzyıllar), (İstanbul: Kitap Yayınevi, 2008), s. 25, 57.
Sayfa 72 - Kitap Yayınevi, İnsan ve Toplum Dizisi - 70, 2. Basım, Birinci Bölüm, Şam ve Anadolu Dolaylarında 7./13. Yüzyılda Tasavvuf ve Muvelleh Dervişlik, MUVELLEH KAVRAMI VE TARİKATLAR
·
121 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.