Kaynaklarda, zikrettiklerimiz kadar kadar meşhur olmayan ve tarikat bağı bulunmayan başka muvellehler hakkında da kısa bilgiler yer almaktadır. Bu bilgiler çok kapsamlı olmamakla birlikte, onlara neden muvelleh sıfatı verildiğini açıklar nitelektedir. Dervişlerin tasvirlerine baktığımızda, diğerlerine benzer şekilde, toplumun yaşam biçimine ve yaygın din pratiklerine bariz bir muhalif tavrın öne çıktığını görmekteyiz. Abdullah Aybek el-Muvelleh az konuşan, avret mahallini örtmeyen, oruç tutmayan bir derviştir.¹²⁰ Muvelleh Ammar el-Maşrikî boynuna deve kemiklerini asarak dolaşmaktadır.¹²¹ Muvelleh Ahmed'in öne çıkan özelliği çokça gülmesi, namazı bile gülerek kılmasıdır.¹²² Muvelleh Ziyâde'de paraya karşı muhalif duruş öne çıkmaktadır.¹²³ Muvelleh Hasan el-Kürdî, yalın ayak dolaşıp necaset ve pisliklerle hemhal biri olarak tanıtılmaktadır.¹²⁴ Bazı muvelleh dervişlerin ise toplumdan uzak yaşaması nedeniyle bu sıfatı aldıkları anlaşılmaktadır. Muvelleh Muhammed, gece gündüz dağlarda dolaşmakta, Muvelleh Has'am yaz-kış bir mekânı olmadan dışarıda, halktan uzak bir şekilde yaşamaktadır. Her iki muvelleh dervişin namazlarını kıldığı özellikle vurgulanmaktadır.¹²⁵ Muvelleh İzzeddin, eski elbiselerle dolaşan biri olarak yansıtılmaktadır.¹²⁶ Safiyüddin İbn Ebi'l-Mansûr'un Mısır'da gördüğü kadın bir muvelleh ise, senelerce yağmura, güneşe karşı korunacak bir şeyi olmadan açık havada yaşayan, gece gündüz hiç oturmadan ayakta duran, sorulmadan konuşmayan biri olarak tanıtılmaktadır.¹²⁷ Hindistan'da bulunan Derviş Sîdî el-Muvelleh, basit elbiseler giyen, basit şeyler yiyerek hayatını sürdüren, mücerred yaşayan ve Cuma namazlarına gitmeyen biri olarak anlatılır.¹²⁸ İbnu's-Serrâc ismini vermeden "Konyalı bir muvelleh" olarak zikrettiği bir dervişin kurtlanmış köpek eti yediğini kaydetmektedir.¹²⁹
Bu örnekler, muvelleh dervişler hakkında bilgi verirken, aynı zamanda onların neden veleh kavramıyla ilişkilendiriliğini de dolaylı olarak açıklamaktadır. Zikredilen bu örneklerdeki fiillerin dışında, başka eylemler de veleh kavramıyla açıklanmıştır. Örneğin İbnu's-Serrâc namazda vecde gelip çığlık atmayı veleh olarak adlandırmıştır.¹³⁰ İbn Teymiyye ise, sema yaptıktan sonra vecd halinde ateşe girenleri, bu eylemlerinden dolayı "mutevellihûn" şeklinde isimlendirmiştir.¹³¹ Ateş üzerinde yürüme başka muvellehlerin de yaptığı bir eylemdi. Digby, Hindistan'daki muvelleh dervişlerin öne çıkan faaliyetleri olarak ateş üzerinde yürümlerine atıf yapmıştır.¹³² Uyuşturucu madde kullanmak da veleh kavramının içine giriyor olsa gerektir. Zira bazı muvelleh dervişlerin uyuşturucu maddeler kullandığı öne sürülmektedir.¹³³
¹²⁰ İbnu'l-Verdî, Tetimme, c. II, s. 415.
¹²¹ el-Aynî, Ikdu'l-Cumân, c. IV, s. 150.
¹²² İbn Ebi'l-Mansûr, Risâle, s. 88.
¹²³ İbn Ebi'l-Mansûr, Risâle, s. 87; el-Birzâlî, Tarîh, c. II, VR. 97b-97b.
¹²⁴ İbn Kesîr, el-Bidâye ve'n-Nihâye, c. IX, s. 367.
¹²⁵ İbn Ebi'l-Mansûr, Risâle, s. 85, 89.
¹²⁶ İbn Ebi'l-Mansûr, Risâle, s. 85.
¹²⁷ İbn Ebi'l-Mansûr, Risâle, s. 89.
¹²⁸ Digby, "Qalandars and Related Groups", s. 67.
¹²⁹ İbnu's-Serrâc, Tuffâh, Vr. 211a.
¹³⁰ İbnu's-Serrâc, Tuffâh, Vr. 193a-193b.
¹³¹ İbn Temiyye, Mecmûu'l-Fetâvâ, c. XI, s. 575. İbn Teymiyye burada, 'mutevellih' kelimesini bu kişilerin gerçek anlamda muvelleh olmadıklarına, muvellehmiş gibi görünmek istediklerine işaret etmek için kullanmış olsa gerektir.
¹³² Digby, "Qalandars and Related Groups", s. 66.
¹³³ Meri, The Cult of Saints, s. 97.
Sayfa 81 - Kitap Yayınevi, İnsan ve Toplum Dizisi - 70, 2. Basım, Birinci Bölüm, Şam ve Anadolu Dolaylarında 7./13. Yüzyılda Tasavvuf ve Muvelleh Dervişlik, MUVELLEH KAVRAMI VE TARİKATLAR, Muvelleh Kavramı: Veli mi, Deli mi?
·
188 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.