Carlo Ginzburg - Peynir ve Kurtlar İncelemesi
> Adaletin, hak ve hukukun, düşüncenin ve özgürlüğün bizler için daha da önemli olduğu şu son günlerde okumuş olduğum bu güzel kitaba dair incelemem ve düşüncelerimin aktarımıdır. Sen, “SPOİLER AVCISI” arkadaşım, sen bu incelememe sakın yaklaşma! Yaklaşsan bile, zahmete katlanıp okuyacağın bu incelemenin içeriğinden bırak bir spoiler bulmayı, spoiler nerede diye ararken, beyninin yanacağından ve okuduklarından zerre anlamayacağından adım gibi eminim. Onun için hiç mi hiç zahmete katlanma ve benim incelemelerimden uzak dur. Bunu hem benim adıma hem de sevdiğim, incelemelerine emek veren tüm arkadaşlarım adına söylemeyi kendime görev ediyorum! Güne Pachelbel - Canon In D Major. youtube.com/watch?v=NlprozG... ile başladım ve sonrasında incelememi sakin kafa ile yazarken dinlenebilecek en güzel şeyin Adagios youtube.com/watch?v=8IKqmLG... olduğuna karar kılarak klavyemin üzerinde sihirli parmaklarımı uçurmaya başladım. Bu eser iki yıldır okunacaklar arasında beklemekteydi ve çok sevdiğim, merakla takip ettiğim değerli ekonomist, gazeteci yazar Emin ÇAPA’nın önerilerinden birisiydi. Onun tavsiyelerine ve kitaplara dair görüşüne değer veriyorum. Bu sebeptendir ki, bu gibi kitapları okurken, kitap içinden kaynak kitap bula bula kendimi eğlendirerek okuma hayatıma farklı bir bakış açısı ile devam ediyorum. Umarım sizleri bugün gene uzun uzadıya tarih yolculuğunda yormuş olmayacağım düşüncesi ile şimdi yavaş yavaş konuya geçebilirim.
> Profesör 
Carlo Ginzburg 'un kaleme almış olduğu bu 
Peynir ve Kurtlar kitabı, 1975 yılında yayınlanan Fransız tarihçi 
Emmanuel Le Roy Ladurie’nin kaleme aldığı Château de Montaillou (Bir Fransız köyünde Katolikler) adlı eserinin benzer bir emsali değildir. Profesör Ginzburg, belki de cesaret edip okuyacağınız bu kitabı ile sapkın bir toplumdan ziyade, izole edilmiş olarak yaşayan bir bireyi kaleme alıyor ve onun bu zorlu mental ve tinsel manevi yaşam mücadelesini bizlere aktarmaya çalışıyor. Bu güzel kitabıyla o dönemin bazı niteliklerini bizlerle paylaşıyor. Dönemin Roma Katolik toplumunda var olan ve neredeyse tamamen Ortodoks olmayan fikirlerin şaşırtıcı cesaretini ve erdemini ortaya koyuyor. Orta Çağ'ın açıkça ifade edildiği gibi, 'inanç çağı' olduğu okur tarafından anlaşılıyor, çünkü o döneme ait bütün kanıtlar, tarihi kaynaklara ait bize ulaşan birçok şey dönemin rahipleri ya da manevi kalemleri tarafından yazılmıştı. Bu süreç, matbaanın icadı ve icadından sonraki birkaç yüzyıl daha böyle ilerledi de diyebiliriz. Dini liderlerin, önde gelen rahiplerin sansürler ve baskılar ile kitleye hâkim olduklarından dolayı, o dönemi bir nevi inanç yüzyılları gibi görmek ya da düşünmek olası mümkündür. Günümüzde sıradan bir hayat süren, eğitimsiz, dünyadan bihaber insanların ne düşündüğünü bilmek çok zor olmasa gerek, ama dönemin şartları gereği Katolik yöneticileri tarafından bunu bilmek, kestirmek pek de kolay bir şey değildi. İşte sadece bu döneme ciddi manada eğilen Robert Mandrou ve Peter Burke gibi tarihçiler, o dönemde ne olup bittiğini esaslı bir şekilde ele alanlardandır. Ama Profesör Ginzburg bu konuda şanslıydı ve daha dikkat çekici başka kanıtlar ve birisini, Menocchio’yu buldu.
“İlginç olan her şey karanlıkta geçer.
Hiç bilinmez insanların gerçek hikâyesi.” #43843205
Kitaba Dair:
> Menocchio olarak da bilinen Domenico Scandella, İtalya'nın Friuli-Venezia Giulia bölgesine bağlı Pordenone ilinde bulunan bir komünde, Montereale Valcellina 1532 doğdu ve 1599 yılları arasında yaşadı. Venedik cumhuriyetinin bir parçası olan Friuli'deki küçük bir tepe kasabası olan Montereale'de neredeyse bütün hayatını geçiren ve sade yaşama sahip basit bir değirmenciydi. Hayatını değirmencilik yaparak sürdüren Menocchio, fakir olan ailesinin de geçimini buradan sağlamaktaydı. 16. yüzyılda değirmenler, ağırlıklı olarak dış dünya görüşüne kapalı toplumlarda bir buluşma yeri ve sosyal ilişkilerin yürütüldüğü yerlerdendi. Bir birahane misali, 'fikir alışverişi ve eşten dosttan alınacak havadisler için uğrak bir yerdi' ve değirmencilik, 'yeni fikirlere son derece elverişli ve onları yaymaya meyilli bir meslek grubuydu'. Öğütücüler, Orta Çağ dönemsel mezheplerinde ve 16. yüzyıl Anabaptistleri döneminde daha çok öne çıktılar. Ginzburg, aynı zamanda, Menocchio ile benzer düşüncelere sahip olan ve Modena’nın dağlarında yaşayan bir değirmenciyi daha ele almıştır.
> Vakti zamanında Venedik, İtalya'daki en liberal ve din karşıtı devletti ve 17. yüzyıl başında İngilizler, Venediklileri neredeyse fahri Protestanlar olarak görüyorlardı. O dönemin burjuva aristokrat hükümeti, Friuli’deki soylular ve köylüler arasında var olan şiddetli düşmanlığı destekliyordu. Friuli, Avrupa'da, köylülerin betimlerini Parlamento'nun yanında temsil eden bir organ olması bakımından benzersizdi. Menocchio, 16. yüzyıl standartlarına göre nispeten özgür bir toplumda yaşıyordu ve 1584'te dini sapkınlıktan ilk yargılandığında soruşturmacıya, Venedik düzenlemelerinin Engizisyon tarafından yapılan bütün mahkemelerde laik bir görevli bulunması gerekliliğini hatırlatan bir savunma eyleminde bulundu.
> Profesör Ginzburg, Menocchio'nun mahkemede geçen sorgusunu genellikle ikili diyaloglar çerçevesinde ela aldı ve biz okurlara ara açıklamalar ile konu hakkında gayet anlaşılır bir gidişat sundu. Bu yargılama öncesi ve sonrasında, Menocchio’nun kendisini okudukları hakkında çok düşünen ve bu koca dünyada yalnız hisseden birisi olarak görüyoruz. Aslında okuduğu ve bu okuduklarından yola çıkarak bazı düşüncelerinin tehlikeli olduğunun farkında olan Menocchio, ancak sorgucuların, hâkimlerin ve kitlenin önünde karşı konulmaz, bilgi dolu bir tavır sergiliyordu. Fikirlerini, zaman zaman en şeffaf biçimde, büyük bir tedbirsizlikle onlara, orada bulunanlara aktarıyordu. Salonda bulunan sorgu ve Engizisyon heyeti duyduklarından rahatsız olmuştu ve Menocchio'nun sapkınlıklarını tanımlayabilmek adına, onun bu haletiruhiyesinden elle tutulur bir anlam çıkarma gayretindeydiler. Bu duruşmalar esnasında kayıtlara geçen 11 kitaptan bahsedildi. Bu kitaplarının bir kısmı kendisine ait olanlardı ve bazıları ise ödünç alınmıştı. Bu okumuş olduğu eserlerin, Menocchio gibi insanlara yeni fikirler getirmiş olma ihtimalinde kilisenin manevi baskısının önemini de küçümsememeliyiz. Sir John Mandeville'in, 14. Yüzyıl Seyahatleri’nin İtalyanca çevirisi ona İslam, Hindistan ve Çin dinlerinin, oldukça farklı medeniyetlerin varlığının bilinci de ortaya koymuştur. Kayıtlarda pek rastlanılamadıysa da, muhtemelen 1547’de Venedik’te İtalyanca çevirisi yapılmış olan bir Kuran’ı da okuduğu düşünülmektedir. Bu bize o zamanın yönetiminin göreceli liberalizminin bir başka örneğini de göstermektedir: Eğer yanlış hatırlamıyorsam, Kuran, 1649’a kadar İngilizcede neredeyse hiç görünmemiştir.
> Ginzburg’a göre, Menocchio’nun, ‘kendisinde sıkı bir şekilde yerleşik olan fikirlerinin ve inançların teyidini ararken sanki tek taraflı ve keyfi’ bir okuma eğilimi içerisinde olduğunu vurguluyor. Şayet konuya ilgisi olanlar varsa onlarda hatırlayacaklardır ki, 1660 yılında II. Charles’ın tekrar tahta çıkışından sonra Puritan vaizi John Bunyan’ın vaazlarının kışkırtıcı olduğuna hükmedildi ve 1672’ye kadar Bedford’da hapsedildi. John Bunyan Kuran'ın İngiltere'de yayınlanmasından sonra da benzeri sorun ve sıkıntılarla karşı karşıya kaldı. Profesör Ginzburg, Amerika’nın yerlilerinin açıklamalarını okumaktan şüpheci sonuçlar çıkaran ve çok farklı bir entelektüel seviyede faaliyet gösteren çağdaş bir yazar olan 
Montaigne’ye de değiniyor. Bernard de Mandeville'den örnekleme yapan Menocchio, bütün manevi dinlerde iyi insanlar olduğu görüşünü öne sürüyor:
“Hristiyan olarak doğduğuma göre Hristiyan olarak yaşamak istediğimi, ama Türk olarak doğsaydım Türk kalmak isteyeceğimi işte bu yüzden söyledim”. (s.87)
> İtalyan yazar Giovanni Boccaccio'nun Decameron'unun oldukça şaşırtıcı bir kaynağa atıfta bulunan Menocchio, “Her insan inancının haklı olduğunu söyler, ama hangisinin doğru olduğunu bilmiyoruz.” sonucuna vardığını ifade eder. Tüm bu okudukları aracılığı ile hoşgörüyü ve başkalarının görüşlerine olan saygı aradığı düşüncesi o günün Engizisyon’cularına değilse de, biz okurlara daha mantıklı gelmektedir. Başka mantıklı bir kaynağa, il Fioretto della Bibbia’ya atıfta bulunan Menocchio; “Yüce Tanrı, Kutsal Ruh'u herkese, Hristiyanlara da, sapkınlara da, Türklere de Yahudilere de vermiştir; hepsini sever, hepsinin ruhunu da aynı şekilde kurtarır.” #43886185 fikrine kapıldım der.
> Bu yüzden Profesör Ginzburg'un asıl üzerinde durduğu esas mesele, Menocchio'nun okuduklarını net olarak anlamadığı, ama okuduklarının aracılığı ile mental olarak aklına getirdiği bu manevi düşünceleri, fikirleri tanımlamak, açıklamak için kafa yorduğudur. Menocchio'nun mahkeme tutanak kayıtlarındaki davranışlarından, sanki bu dünyadaki bir başka yarıktan çıkmış gibi, neredeyse anlaşılmaz görünecek kadar sıra dışı olan köklü bir kültürel tabaka ortaya çıkmaktaydı. Bu durum sadece yazılı kitapların sayfalarından filtrelenmiş bir reaksiyonu değil, aynı zamanda indirgenemez bir sözlü kültür kalıntısı içermekteydi. Burada dikkate alınacak öncelikli şey, basit bir değirmenci konuşması ile Kilise ve dünyayla ilgili kendi görüşünü ve düşüncelerini dile getirmeye cesaret ediyordu. Sonrasında önem arz eden ikinci mesele ise, kendisinin etkileyici düşüncelerinde geçen kelimeler içinde fermente olan dünyanın belirsiz, anlaşılmaz görüşünü ifade etmek için kullandığı betimlemelerdi. Kitaplarda geçen cümle veya cümlelerden kazanmış olduğu deneyimler aracılığı ile fikirlerini formüle ederek kendisine özgü bir savunma tarzı yaratışıydı.
Tanrı Baba'nın da sevdiği birçok çocuğu vardır; Hristiyanlar, Türkler ve Yahudiler. Her birine kendi düsturuna göre yaşama isteği vermiştir, hangisinin en doğrusu olduğunu da biz bilemeyiz. Hristiyan olarak doğduğuma göre Hristiyan olarak yaşamak istediğimi, ama Türk olarak doğsaydım Türk kalmak isteyeceğimi işte bu yüzden söyledim. (s.86-87) #43989045
Menocchio; 'Anlayamıyor musunuz, engizitörler* bildiklerini bilmemizi istemiyor!' diye diğer bir köylüye bağırdı. (engizisyon mahkemesi üyeleri)
"Kilise'nin kanunu ve emirlerinin hepsinin aslında ticaret olduğuna inanıyorum; hayatlarını bununla kazanıyorlar." #43887505
> Fakat Reform ve baskının yayınladığı 'sözlü kültür' de neydi? Menocchio'yu bunları okumaya iten etken ve sebepler nelerdi? Neden “Kutsal metinler insanları aldatmak için uyduruldu” düşüncesine hâkimdi? Dini tasvirleri, törenleri, kutsallıkları, azizlerin günlerini, kilisenin gücünü, servetini ve yine Kilisenin insanlar üzerinde olan ekonomik baskısını ve papazların İlahi Güç ile inananlar arasında olan arabuluculuklarını reddetti. Daha olumlu bir şekilde, Menocchio, Engizisyon mahkemesi ününde “Gözle görülebilecek ve algılanabilecek her şey Tanrı'dır... Bizler birer tanrıyız.” deme cüretini gösterdi. Ölmüş olan sevdiklerimiz ya da insanlar için dualar yerine “hala bu dünyada iken birbirimize yardım etmeliyiz” ve “Komşumuzu sevmek, Tanrı'yı sevmekten daha önemlidir.” Görüşünü savundu. Onun bakışı açısından bu bir dini, manevi görevden çok ahlaki bir yaklaşımdı. Kendisinin üzerinde durmuş olduğu bu görüşlerin birçoğu, bulundukları yüzyılın ortalarında Friuli'de bulunan Anabaptistler tarafından yapılmaktaydı ve mahkemenin görüşü, kendisinin bu tür gruplarla temas halinde olmuş olabileceğiydi, ancak bu asla ispat edilemedi. Bunların dışında, Engizisyon tarafından yasaklı olan yerel bir İncil'e de sahipti.
"Siz papazlar ve keşişler, siz de Tanrı'dan daha fazla şey bilmek istiyorsunuz, şeytan gibisiniz, yeryüzünde Tanrı olmaya kalkıyorsunuz, şeytanın izinden giderek Tanrı'nın bildiği kadar bilmek istiyorsunuz. Aslında bir insan ne kadar çok bildiğini sanırsa, o kadar az biliyor demektir." #43887332
> Okuduktan sonra da anlayacağımız üzere, kitaplar Menocchio için sadece bir 'kaynak' olmaktan da öteydi. Düşüncelerinde 'cennetin var olduğuna inanmıyordu, çünkü cennetin nerede olduğunu bilmiyordu'. Dünyanın Tanrı tarafından yaratılmadığını, ancak 'doğal bir işleyiş içerisinde olan döngü' ile 'dünyanın en mükemmel özü sayesinde' var olduğu fikrini savunuyordu. Profesör Ginzburg, Menecchio’nun konuya tamamen bilimsel bir fikir ile yaklaştığını vurguluyor ve yazar bizlere burada Thomas Burnet'in, Peynir yapımının metaforunun Kutsal Kökeni Teorisi'ndeki (1681) kaynağına dikkat çekiyor.
> Peynir ve Kurtlar maneviyatın biraz daha çok öne çıktığı, baskının hâkim olduğu bir Orta Çağ dönemini ele alan etkileyici, ama okuması bir o kadar zor bir eserdir. Elimde olan bu güzel çeviri mükemmel bir okuma imkânı sunmakta ve çeviriyi yapan Sn. Ayşen GÜR, Menocchio'nun yargılanış sürecini dilimize olması gerektiği güzellikte aktarmıştır. Fırıncı Menocchio’nun işkence sırasında neler söylediğini, kendi içsel çekişmesini, feryadını, ağlamasını ve gözyaşlarını doğru aktarması, bir çevirmen için çok başarılı bir şeydir.
“Ölüyü defnetmeyi ticarete çevirdiler
Sanki bir çuval yün ya da bibermiş gibi:
Bu işlerde çok açıkgözdürler
Önce parayı avuçlarına saymazsan
Ölüyü kabul etmezler bile;” #43924769
> Profesör Ginzburg, Menocchio'nun ilk kez Engizisyon mahkemesinde yargılanışını, işkence gördüğü zaman dilimini, kalemi aracılığı ile biz okurlara ustaca aktardı. Sonrasında görülen ikinci duruşmada bu suçlamaya dair geçerli bir kanıt bulunmadığını da açıkça ifade ettiği görülüyor. Ancak Kutsal Roma makamı, VIII. Papa Hazretlerinin de konuya olan ilgisinden dolayı, bu kadar önemli bir durum karşısında, Fırıncının yeniden yargılanmasında olan ısrarını ezici bir şekilde kabul ettirdi ve mahkeme bu zavallı Fırıncı hakkında üzücü bir karar aldı.
"İyilik yapmaktan başka hiçbir şey istemiyorum." #43889654 "Bir insan günahkârsa, cezayı çekecek olan yalnızca kendisidir." #43889812
Şimdiden keyifli okumalar dilerim arkadaşlar.
Bir sonraki kitap yorumu ve değerlendirmesin de görüşmek dileğiyle. Esen kalınız!
~ A.Y. ~
··
1.075 görüntüleme
çok güzel ve cesur değerlendirmeniz için teşekkür ederim.
bana Carlo Ginzburg'ü tanıttığınız için teşekkür ederim.
İlla eleştiri istiyorsanız -haklı gerekçeleriniz bile olsa-; incelemeniz (veya buraya yazmanız) daha kısa olabilirdi. (ki bu tartışılır)... daha çok okunması için dedim.
bir de; incelemedeki ilgili yere (s.87 deki akıntısız olarak) #43989045 linkinizi ekleyebilirsiniz.
Emeğinize sağlık.. çok faydalı oldu...
Düşünce paylaşımın ve kritiğin için teşekkür ederim. Beğenmene sevindim ve evet, her ne kadar uzun olduğu görüşünü dile getirmekte kendin ya da diğer üyeler için haklı olsan da, ben burada yazdığım tüm incelemelerimi öncelikle kendim için yazıyorum. Uzun geldiğini de biliyorum, ama bir başladı mı kendimi alamıyorum. Bu tarz edebiyat eserleri de vardır, bir nevi tuğla misali, başladı mı acaba ne zaman bitecek hissi veren. Bir yazarın ufacık bir ayrıntıyı 10 - 20 sayfaya sığdırdığı gibi, ama dedim ya, inan yazdığımı bitirdikten sonra gerilerek okumak bana daha keyif veriyor.
İlgili yere alıntı ve link eklemesi de yaptım. Tekrar keyifle olsun ve esen kalasın.
4 sonraki yanıtı göster
Bu yorum görüntülenemiyor
Merak ettiğim bir eser
Benim de gerçekten içerik olarak ve tarihi yaşanmışlıklar adına merakla sırasını beklediğim ve arada istemeyerek de olsa biraz ötelediğim bir eserdi. Emin Çapa'nın tavsiyesi ile okudum ve gerçekten okunacak güzide kitaplardan birisi diyebilirim.
Bence de okumalısın Uğur kardeşim. Saygılar. :))
Teşekkür ediyorum yakın zamanda okuyacağım
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.