Ama bana öyle geliyor ki, dinlerin halklar üzerindeki etkisi fazlaca abartılırken, tersine halkların dinler üzerine olan etkisi dikkate alınmıyor.
Kaldı ki, bu durum bütün doktrinler için gerçektir. Eğer komünizmin Rusya'ya neler yaptığı konusunu sorgulamak meşruysa, Rusya'nın da komünizme neler yaptığını, komünizmin Rusya ya da Çin yerine Almanya'da, İngiltere'de ya da Fransa'da zafer kazanması halinde, bu doktrinin evriminin, tarihteki yerinin, yeryüzünün farklı bölgelerindeki etkisinin nasıl olacağını sorgulamak da eğitici olur. Kuşkusuz Heidelberg, Leeds ya da Bordeaux doğumlu bir Stalin'in olabileceği hayal edilebilir ama hiç Stalin olmayabileceği de hayal edilebilir.