"Saatleri Ayarlama Enstitüsü", toplumumuzun Batılılaşma ve modernleşme sürecinin insanlar ve kurumlar üzerinden sembolik biçimde ele alındığı bir romandır. Romanın “Büyük Ümitler”, “Küçük Hakikatler” , “Sabaha Doğru”, “Her Mevsimin Bir Sonu Vardır” adlı dört dönemden oluşmaktadır. Bu bölümlerde toplumumuzun Abdülhamid Devri'nden başlayarak Cumhuriyet Dönemi'ne kadar olan yenileşme süreci Hayri İrdal adlı karakter etrafında gerçekleşen olaylar aracılığıyla sembolleştirilerek verilir. Romanın karakterlerinden Muvakkit Nuri Efendi geleneği temsil eden, çalışkan, becerikli, dürüst ağır başlı bir kişidir. Seyit Lütfullah ise geleneği temsil eden, batıl inançlara göre yaşayan, miskin bir kişidir. Dolayısıyla bu iki kişi aracılığıyla toplumun yenileşmeden önceki olumlu ve olumsuz tarafları temsil edilir. Halit Ayarcı, modernleşme sonucu ortaya çıkan yeni insan tipinin bir temsilidir. Halit Ayarcı yarı aydın, çıkarcı, eylemlerinde ahlaki ilkeleri göz önünde bulundurmayan, başkalarının hak ederek elde edemedikleri imkanları ilişkileriyle ve politik becerileriyle elde edebilen bir kişidir. Hayri İrdal ise gelenekle Batılılaşma arasında kalmış Türk toplumunu temsil eden bir kişidir. Onun davranışlarını o gün için hayatında egemen olan kişiler belirler. Bu önceleri geleneği temsil eden kişiler olan Muvakkit Nuri Efendi, Seyit Lütfullah iken, sonraları Batılılaşmayı temsil eden Halit Ayarcı olmuştur. Romanın kahraman anlatıcısı Hayri İrdal, bir süre önce trafik kazasında vefat eden ve kendisi üzerinde önemli etkileri bulunan dostu Halit Ayarcı’nın anılarını anlatmayı bir görev bilerek romanı oluşturan hatıra defterimi yazmaya karar verir. Hayri İrdal, çocukluğunu Abdülhamid devrinde yaşamıştır. Sünnetinde dayısının hediyesi olan saat, onun hayatını değiştirmiştir. Evde dededen kalma, ayar tutmayan, kafasına göre çalışan “Mübarek” adında büyük bir saat vardır. Daha çokluğunda saatlere duyduğu merak nedeniyle sınıfta kalmış, okuma isteğini kaybetmiştir. Daha sonra Saatçi Nuri Efendi’nin yanında çalışmaya başlar. Nuri Efendi bir saat tamircisi, bir filozoftur. Nuri Efendi'nin vefatından sonra kısa bir süre başka bir saatçinin yanında çalışıp kovulmuş, cinler aracılığıyla hazine bulmaya çalışan Seyit Lütfullah'a uymuş, Aristidi Efendi ile simyaya merak salmıştır. Bu maceralardan sonra Posta Telgraf Mektebini bitirir. Daha sonra Tünel İdaresi, Fener Postanesi , Psikanaliz Cemiyeti , İspiritizma Cemiyeti gibi yerlerde çalışan Hayri İrdal sonunda hayatını değiştirecek olan Halit Ayarcı ile tanışır ve onun kurduğu Saatleri Ayarlama Enstitüsünde çalışmaya başlar. Bu kurum "varoluşu özünden önce gelen" bir kurumdur. yani önce bu enstitü kurulur, sonra bu kuruma ve burada çalışanlara iş uydurulmaya çalışılır. Hayri İrdal, en başından beri bu kurumun gerekliliğine inanmasa da yıllarca süren fakirlik ve işsizlik dönemi sonucunda karşısına çıkan bu talih kuşunu reddedemez. Çıkarları vicdanına üstün gelmiştir. Roman Batılılaşan toplumumuzu ele alan sosyolojik bir roman olmasıyla beraber, bürokrasiyi ele alan eleştirel bir romandır.

Saatleri Ayarlama EnstitüsüAhmet Hamdi Tanpınar · Dergah Yayınları · 202342,3bin okunma

·

13 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Ozan Çetin