Akış
Ara
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol
Gönderi Oluştur
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
1000Kitap Android UygulamasıÜCRETSİZ – Google Play'den indirin
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.36.27
Gönderi
Hâlâ Orhan Kemal okumayan var mı?
Orhan gidiyor
Elleri dost ellerinde
Kollar havaya kalkık
Yumruklar sıkılı
Orhan gidiyor
Aydın gerçekçiliğiyle
«Yaşayın, yaşayın» diyerek
«Ama eğilmeden…»
Sabri Soran
Mehmet Raşit Öğütçü’yü – ya da bilinen adıyla Orhan Kemal’i – çoğunuz tanırsınız. Murtaza’yı, Bereketli Topraklar Üzerinde’yi ya da Eskici ve Oğulları’nı elbette duymuşsunuzdur. Fakat şöyle bir baktığımızda okunma sayısı olarak oldukça düşük olduğunu görüyoruz. Ben bu incelemeyi yazdığım sırada Orhan Kemal’in 22,2 bin okunması gözüküyor. 28 romanı, 19 öykü kitabı olan bir yazarın bu kadar düşük bir okunma sayısı olması kabul edilemez. Hikmet Anıl Öztekin adlı zatın 26,6 bin, Beyza Alkoç adlı Wattpad yazarının 27,6 bin okunmasının olduğu yerde Orhan Kemal’in 22,2 bin okunmasının olmaması gerekir. Peki bu kadar az okunması onun değerini düşürür mü? Tabii ki düşürmez. Orhan Kemal öyle alelade bir yazar değildir. Orhan Kemal toplumu yazar, çırçır katibini, yoğurtçunun kızını, küçük memur ve işçileri, yoksulları, evsizleri yazar. Hepsine ayrı sevgiyle bakar. Onların zor yaşantısını anlatırken onlarla alay etmez, aksine onları kucaklar. Toplumu kucaklar. Peki toplumun gelişmesi için bu kadar umut besleyen, toplumcu bir yazarın bu kadar az okunması yine toplumun suçu değil midir? Bizleri bu kadar yakından anlatan bir insana sahip çıkmamız, onu sahiplenmemiz gerekmez mi? Peki biz niye hâlâ saçma sapan yazarları yüceltip, gerçek değerleri hak edenlere gereken değeri vermiyoruz?
Orhan Kemal nasıl zorluklar yaşamıştır? Öyle alelade herkesin yazabileceği gibi görülen –ama asla taklit edilemeyen- romanlarını yazarken nelerle uğraşmıştır? Kendi kaleminden okuyalım:
“... Bu satırları sabahın beşinde, buz gibi odamda yazıyorum. Ne odun, ne kömür, ne de hemen odun kömür alacak para var.. Borç, borç, borç.. Tek iş yok. Ne film senaryosu, ne de roman teklifi.. Bu hiç de layık olmadığım yoksul hayata ne zamana kadar, niçin tahammül edeceğimi bilmiyorum. Gelecek günler hiç de ümit verici değil..”
Bu satırları 11 Mart 1963’te yazıyor, yani hemen hemen en iyi romanlarının çoğunu yayımlamış ve ölümünden 7 yıl önce. 49 yaşında. Toplumcu bir yazarımızın 49 yaşında böyle zor bir hayat yaşaması ne kadar üzücü değil mi? Şu satırları ne zaman okusam boğazım düğümleniyor. Belki ilerde düzelir diye düşünüyoruz ama bakın 7 Ağustos tarihli mektubunda ne demiş:
“…İki buzdolabı alıp yarı fiyatlarına satarak dört aylık ev kirası borcumla, uçan kuşlara olan borçlarımı temizledim. Yani yüzde yüz faizle borçlanıp, bütün borçlarımı koordine ettim gibi bir şey... Ne sinema, ne de gazetelerde roman üzerine iş. Durum bombok. Türkiye'den hicreti bile düşünüyorum. Dünyanın hiçbir tutunmuş romancısı, dünyanın hiçbir yerinde bu vaziyete düşmez. Düşerse hapse düşer, yoksa işsiz kalmaz, bırakılmaz...”
Böyle bir romancının, kariyerinin en yüksek olduğu dönemde böylesine açlık çekmesini hangi kelime tanımlayabilir ki? Böyle bir romancıyı işsiz bırakmaya hangi tanım yakışır? Dediğim gibi gerektiği değeri görmemesi onun değerini düşürmez, toplumun bilinçsizliğini gösterir. Hemingway bir yandan çok rahat bir hayat sürerken Orhan Kemal’in böylesine bir zorluk çekmesi koyuyor…
“Orhan Kemal, Türkiye'nin değil de başka bir ülkenin romancısı, hikayecisi olsaydı, böyle mi olurdu bugün? Hemingway, bir konuşmasında, yazdığı bir uzun hikayesinden sağladığıyla üç yıl rahat rahat yaşadığını, bunun yanı sıra da Afrika'ya arslan avına gittiğini belirtiyordu. Orhan Kemal, Hemingway'dan daha mı az ulusaldır, daha mı az gerçekçidir? Hayır, hiçbiri değil. Orhan Kemal'in tek kusuru, yazdıklarını geçerli bir dille yazmamasındadır bir; romanlarında, hikayelerinde «Büyük Düşünür» yutturmacılığına, öylesi görkemli budalalıklara sapmamasındandır, iki.”(Tarık
Dursun/Milliyet Gazetesi, 9.9. 1969)
Size bir de Bereketli Topraklar Üzerinde’yi yazarken yaşadığı bir ânı kendi kaleminden okutacağım. Fakat bir uyarı yapmam gerekir, burada bir karakterin ölüm sahnesinden bahsediyor. İpucu/spoiler yemek istemiyorsanız geçebilirsiniz.
***************************************
“Bereketli Topraklar Üzerinde'nin ilk yazılışında Adana'daydım. Kafamda bu. Öz ve biçimini tesbit etmişim de romanı yaşıyorum. Köse Hasan'ın ölüm sahnesine takılmıştım. O sırada tam Seyhan kıyısındayım. Kendi kendime mırıldanarak, Hasan'ın hemşehrisine vasiyetini en iyi biçimde vermek için nasıl dedirtmeliyim diye, bir, beş, on, tekrarlar yapıyorum. Birden istediğim klişe düştü kafama : «- Kardaşlar, beraber tuz epmek yidik. Ola ki, benim size hakkım geçmiştir. Benim iflahım kesik ... » falan der ya? Oralara gelince bir an Köse Hasan oldum sanki. Elimde kızım için satın aldığım saç tokası. Hemşehrilerime bunu kızıma götürmelerini vasiyet ediyorum. Öyle dokundu ki, başladım ağlamaya. Çevremde insanlar. Görmelerinden de çekiniyorum. Açtım adımlarımı ama, hemen kağıda kaleme sarılıp o pasajı notladım.”
***************************************
Yukarıdaki sahneyi okurken gözlerim doldu. Zaten kitabı okurken o sahnede çok üzülmüştüm, bir de Orhan Kemal’in bu sahnede ağlamasını göz önüne getirince insanın yüreği burkuluyor.
Peki Orhan Kemal’in sanatının amacı nedir? Ne içindir? 1970 tarihli yazısında sanatının amacını şöyle tanımlıyor:
“Ünlü Lincoln'ün demokrasi tarifi gibi : «Halkın, halk için, halk tarafından yönetimi» der o. Biz de neden şöyle demeyelim? «İnsanlığın, insanlık tarafından, insanlık için yönetilme çabası adına sanat.»”
Peki neden iyimser bir yazardır? Toplumun ahlakça bozuk yönlerini anlatırken bile neden taraf tutmaz? Neden kimseyi aşağılamaz?
“Toplumda gadra (merhametsizlik) uğramış insanların -sosyal bakımdan iyimserliğe ihtiyaçları var. Gerçekten iş bununla da bitmez. Çünkü iyimserlik uydurma bir şey değildir. O, yaşamının içinde, insanların tabiatlarında vardır. Bunu hiç dikkate almadan uydurmaya çalışan yazarlara ben hak vermiyorum. Yazarın bir amacı olmalı. Bu amaç, halkın yararına dönük olmalı derim.” (Nurer Uğurlu/Orhan Kemal'in İkbal Kahvesi, S. 136)
Orhan Kemal suçu hiçbir zaman insanda aramaz. Ona göre insanı suçlu yapan toplumun bozuk düzenidir. Bu konuda Kemal Tahir’le de bir anlaşmazlığı vardır.
#92296692
“Ve unutmamak gerekir ki, yurdun kırk binden çok köyünü dolduran bu insanlar, yurdun üretimini sağlıyor.. Karamsar olmak için sebep ne?..”
Karamsar olmamak gerekir, insanın olduğu her yerde umut vardır. Orhan Kemal bu fikri aşılamaya çalışmaktadır.
Şimdi de Orhan Kemal’i Orhan Kemal yapan şeyin ilk adımını paylaşmak istiyorum:
“Orhan Kemal, kızı Yıldız'ın Nisan 1938'de doğumundan yirmi gün sonra, askere çağırılır. Bedelci olarak Niğde'ye gönderilir. Orada altı ay askerlik yapacaktır.. Tezkere almasına kırk gün kala bir ihbara uğrar. Tutuklanır. Kendi deyimiyle, «komünizmin ne olduğunu bilmediği bir sırada, sırf Nazım Hikmet ile Maksim Gorki'nin kitaplarını okuduğu öne sürülerek mahkemeye sevkedilir.» Kayseri VI. Kolordu Komutanlığı'nın 11. 10. 1938 tarihli son tahkikat kararı uyarınca yargılanır. Yargılama, Orhan Kemal'in 27 Ocak 1939'da C.K.'nun 94. maddesine göre beş yıla hüküm giymesiyle sonuçlanır.”
Bu saçma sapan hapis kararı Orhan Kemal’i Orhan Kemal yapar, çünkü burada Nâzım’la tanışır. Nâzım’a yazdığı şiirleri okur, Nâzım pek beğenmez, yarıda keser. Orhan Kemal buna bozulur. Roman olarak çalakalem bir şeyler karalar. Sonra yazdığı müsveddelerden biri Nâzım’ın eline geçer. Nâzım’ın tepkisi şöyledir.
#92032775
İşin ilginç yanı, eğer o saçma sapan hapis kararı olmasaydı şu an hiçbirimiz Orhan Kemal’i tanımamış olacaktık…
Daha hikâyelerine, romanlarına ayrıca söyleyecek onlarca şey var. Ama ben bu incelemede söylemeyeceğim, okuduğum her kitabı için ayrı inceleme yapacağım. Yoksa bu inceleme okunamayacak kadar uzun olur. Bu incelemeyi yapmamın asıl sebebi Asım Bezirci’nin yazdığı Orhan Kemal biyografisini okutmak değil. Eğer hiç Orhan Kemal okumadıysanız size bu kitabı tavsiye etmiyorum. Bu incelemeyi yazmamın asıl sebebi Orhan Kemal’in okunmasını sağlamak. Her kitabı ayrı ayrı değerli olan ve hak ettiği değeri göremeyen bu yazarımızı okumak toplumumuzun boynunun borcudur. Orhan Kemal iyi bir yazardır çünkü yazdıklarını yaşamıştır. Görmeden yazmamıştır. Açlığı, işsizliği tatmış, bunların getirdiği çileyi çekmiştir. Odun, kömürüm yok, hatta bunları alacak param yok diyen bir yazar hak ettiği değeri ölümünden sonra bile görmediyse burada bir problem var demektir. Şu ana kadar Orhan Kemal’in 11 kitabını okudum ve hiçbirinden sonra pişmanlık yaşamadım. Sizin de yaşamayacağınıza eminim. Buraya kadar okuyan varsa teşekkür ediyorum. Daha önce bu kadar uzun inceleme yazmamıştım, gerçi konu Orhan Kemal olunca her zaman istisnalar olabiliyor. Okuyun Orhan Kemal’i, seveceksiniz. Hepinize iyi okumalar.
#92071316
··
757 görüntüleme
Hani derler ya, her şer de bir hayır vardır diye. Her şerde hayır yoksa bile, bazılarında vardır. Tıpkı Orhan Kemal'in tutuklanması gibi. İyi ki tutuklanmış ve Nazım Hikmet'le tanışmış.
Orhan Kemal'i okutmak için gösterdiğin çabayı taktir ediyorum. Tanıdığım, bildiğim bir yazar olmasına rağmen okumadığımı fark ettim. Ben de en kısa zamanda okumak istiyorum. Ellerine sağlık.
Çok teşekkür ediyorum hocam, dediklerinize çok sevindim inanın. Nâzım büyük insan gerçekten...
Orhan Kemal’i okuduğunuza da pişman olmayacaksınız eminim. :))
Özür dilerim Orhan Kemal'i okumadığım için diyeceğim ayıp olmazsa. Felaket bir suçluluk hissettim gerçekten. En en en yakın zamanda okumak istiyorum. Teşekkür ederim bu israrın için. Orhan Kemal'le ilgili her inceleme yaptığında yerin dibine giriyorum.😔😔
Sevindim okumak istemene. Orhan Kemal’i seveceğini düşünüyorum. Senin de Orhan Kemal’le ilgili incelemelerini bekliyorum. Herkes Orhan Kemal okuyana kadar da ısrarım sürecek. :)
2 sonraki yanıtı göster
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.