İNSANLIĞA ÖYKÜNME
Kaynaklar:
Pulutarkhos'un ''Lives of the Noble Grecians and Romans'' adlı eseri. (M.S yaklaşık 100)
William Painter'ın ''Palace of Pleasure'' adlı eseri. (1566)
''Timon'' adlı anonim oyun. (1602)
Timon belki de Shakespeare'in en uç karakteridir. İnsan sevgisinden, tüm insanlardan nefret etmeye savrulur. Timon'a eşlik eden hicivci Apemantus, Atinalı lordun hayat tecrübesinin çarpıcı bir özetini sunar:
''Sen insanlığın ortasını tanımadın hiç, karşıt iki ucunu tanıdın yalnız.''
(s. 89)
Apemantus, Timon'un insan sevgisinden insan nefretine yönelmesine tanıklık eder ve bu dönüşüm hakkında alaycı bir
yorum yapar. Apemantus ilk başta Timon'un ziyafetler düzenlemesini ve misafirlerini pahalı hediyelere boğmasını seyreder, daha sonra onu aynı kişilere taş ve altın fırlatırken
görür.
Apemantus, benim en sevdiğim karakterlerdendir, çünkü o insanların çıkarcılığını, ikiyüzlülüğünü, gaddarlığını, kısacası bütün iğrençliklerini tanımış bir adamdır; ve yine de bu hayatta kalmaya çalışmıştır, o Timon gibi değildir, yılmamış, vazgeçmemiştir... Her devirde, her yerde ''Apemantus''ların olması gereklidir; çünkü dünyada onun gibi ''başkaldıran insan'' nadirdir. Apemantus, aramızdan biridir, ve şüphesiz onun gibi bir karakter ölümsüzlüğe layıktır.
TIMON
Elinden gelse dünyayı ne yapardın, Apemantus?
APEMANTUS
Hayvanlara verirdim, insanlardan kurtulmak için.
(s. 89)
Platon, Aristophanes, Lucian ve Plutarkhos'un eserlerinde daha önce atıfta bulunulan bir yaşam öyküsünü dramatize etmeyi seçen Shakespeare, insanın "Sarı, parıldayan, eşsiz altın"la ilişkisine odaklanan bir oyun yaratmıştır. Cömertçe hediyeler dağıtırken "arkadaşları" onu hiç yalnız bırakmaz:
"Elimde olsa krallıklar dağıtırdım dostlarıma,
Bıkmaz, usanmazdım da dağıtmaktan."
(s. 28)
Fakat Timon'un borçları açığa çıkınca arkadaşlarının hiçbiri ona aynı cömertliği göstermez.
Timon'un öyküsü basitçe zenginlikten yoksulluğa uzanan bir öykü değildir. Oyunun şematik olduğu, iki tezat parçaya bölündüğü söylenebilir, buna rağmen Shakespeare'in Timon'u sunumu basit olmaktan çok uzaktır. Sadık uşak Flavius oyunun başlarında Timon'un kasalarının halihazırda boşaldığını ve ağzından çıkan her sözün borcuna borç eklediğini açıklar. Timon'un aşırı cömertliği kafa karıştırıcıdır. Bir yandan
"Düşeni kaldırmak yetmez, / Kaldırınca da desteklemek gerekir,” (s. 8-9) diyerek yardımseverlik açıklamaları yapar. öte yandan da, "Verdiğinin karşılığını alan, / Gerçekten vermiş sayılmaz hiçbir zaman,” (s. 19) der. Timon bunu yapmalarına izin vermezken, misafirleri onun cömertliğinin karşılığını nasıl ödeyebilir? Flavius, Timon'un "en büyük günahının çok fazla iyilik yapması” olduğunu ileri sürer, ama Apemantus akbabalar gibi Timon'un etrafımı saran güvenilmez dalkavukların farkındadır ve Timon'un körlüğü (ve gösterişi) karşısında düş kırıklığına uğrar:
''Timon'un asıl deliliği de şurada ki,
Çağırıyor, kışkırtıyor yiyicilerini kendisini yemeye.''
(s. 20)
Timon arkadaşlarının gözündeki "itibarını kaybedebileceğini”
öğrendikten sonra, sırtını topluma döner ve ormana sığınır. Orada "en vahşi hayvanların bile insanoğlundan daha müşfik olduğunu” görür. Kral Lear gibi Timon da sahte arkadaşlıkların ve tatlı dilli dalkavuklukların "hastalığından” kurtulma çabasıyla kıyafetlerini çıkarır. Timon, Atina surlarının dışına çıktıktan sonra o iğrenç kentten hiçbir şeyi yanında götürmeyeceğini açıklar. Lanetler savuran bir mizantrop olarak Timon'un lirik hüneri artar ve dudaklarından şok etkisi yaratan suçlayıcı dizeler dökülür:
"Bu sarı köle, dinleri yıkar da, yapar da;
Cehennemliği cennetlik eder;
İğrenç cüzamlıları sevdirir insana;
Hırsızları başköşelere oturtup
Şanlar, şerefler, alkışlarla senatörler arasına sokar.
Yıpranmış dullara koca bulduran budur;
Hastaneyi, çıbanlı hastaları tiksindiren kadına
Gül kokuları sürer, nisan güneşi getirir bu!''
(s. 76)
Tam karşı uca savrulan Timon'un açıklamaları, bir zamanlar ne kadar naif ama iyi niyetliyse, şimdi de bir o kadar vahşi ve küskündür. Nefret ilahileri hem hipnotik hem de bir ölçüde
bunaltıcı olan garip bir müziğe sahiptir. Atinalılardan intikam
almak için tanrılara ve paralı asker Alcibiades'e bel bağlayan Timon sadece kendi ölümünü bekler.
"Uzun sağlık, dirilik hastalığım
Geçmek üzere artık: Hiçlikte her şeyi bulacağım.''
(s. 107)
Timon bir "arkadaşlık rüyasında” kalmak yerine, "hayattan uzak durmayı'' tercih eder. İnsanlıkla halen bir savaş halinde de olsa kendiyle barışık ölür.
Çok az Shakespeare karakteri nihilist bir vizyonu Timon kadar bağlılıkla temsil eder. Shakespeare'in en uzun rollerinden biridir bu. Bence Kral Lear'le Timon arasında göründüğünden fazla bağ vardır. Lear de insanlığa lanet okur, Timon da, ikisi de insanlıktan (Lear özellikle kızlarından nefret eder fakat, o ''nankör'' insanlara lanet okur. Bence nankör olmayan insan yoktur, dolayısıyla Lear tüm insanlığa lanet okur.) nefret eder. İkisi de deliliğe yaklaşmıştır, ikisinin de kendisine gerçekleri söyleyecek dostları vardır (Lear'in Soytarı'sı, Timon'un Apemantus ve Flavius'u). Dediğim gibi ikisi de nihilist bir vizyon izler, oldukça karamsardırlar. Karamsar olmaları normaldir de:
''Burası evcilik oynayacak, cilveleşecek bir dünya değil,
Burunlar kanamalı, kafalar kırılmalı,
Herkes bunların gerçek olduğunu kabul etmeli.''
-
William Shakespeare, 
Kral IV. Henry - I
İkisi de hayata küser, hayattan soğurlar. Ve bence en önemlisi: İkisi de ''çocuk'' gibidir. Apemantus gibi hayattan ders çıkaramamış, hayatın acı yönlerine karşı gelememiştir onlar, daha ''toy''durlar. Eğer biz de insanların ikiyüzlülüklerine, çıkarcılıklarına ve tüm pisliklerine dayanamasaydık 
Oblomov gibi, 
Atinalı Timon gibi olurduk.
Edebiyatın bize verdiği farkındalık da budur ya, bize hayatı erkenden tanıma olanağını sağlar, bize Atinalı Timon gibi olmama, Apemantus gibi, Moliére'in 
İnsandan Kaçan'ındaki Alceste gibi savaşçı ve ''başkaldıran insan'' olma olanağı sunuyor edebiyat.
Atinalı Timon, Shakespeare kulliyatında benim en sevdiğim ve en anlamlı oyunlardan biridir. Çünkü her zaman Atinalı Timon'lar, Oblomov'lar, Alceste'ler ve Apemantus'lar var olacaktır...
Faydam dokunduysa ne mutlu bana, keyifli ve verimli okumalar.
KAYNAKÇA:
1- 
Shakespeare Kitabı
·
137 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.