Günlük

Değil sürekli ilim çalışmaları, günlük önemli siyasi problemlerimizde bile, buradaki peykleri aracılığıyla "dış basın" denen batı kafası, bize en yarayışsız çözümü empoze eder. Sanki, biz düşünmekten korkarız da bizim yerimize o düşünür.

Yalnızlık, içsel yalnızlık, ulaşılması ve yaşanması güç bir şeydir; ancak sadece mistik yaşamda değil, günlük yaşamda da gereklidir. Yalnızken, tecrit olmuşken de içimizdeki sonsuzluğu dinlememiz mümkündür: Bu içsel atılım bizi kendi benimizin sınırlarının ötesine götürür: Bizden-başka-olanlara karşı engin bir açıklık içinde bulunmamızı sağlar. Hayatın gizli boyutu olan sonsuzluk içimizdedir: İçimizde atar ve canlıdır. Sonsuzluk, kendi dışımızda olan şeylerin yanı sıra, bunlardan daha da yıkıcı olan şeylerin, kuşatılmış içsel hayatımızda içimizde kıpırdanan şeylerin yarattığı karmaşanın ve patırtının kendine çekmesine kapılmadığımız, bunlar tarafından yutulmadığımız ölçüde içimizden silinmez. Yalnız olduğumuzda, tecrit edildiğimizde, en ıssız yerlerde bile olsak, sonsuzluk metaforu olan umudun kayan yıldızını görmemiz mümkündür, ne var ki bu yıldızın loş izini seçebilmek herkesin yapabildiği bir şey değildir.

“Herhangi bir şeyi doğruluk sınırları içinde anlayabilme kabiliyetine sahip birisi için deha ile sıradan insan arasındaki ilişki belki de en iyi aşağıdaki şekilde ifade edilebilir: Deha çifte akla sahip bir kimsedir: Biri kendisi için ve iradenin hizmetinde, diğeri safi nesnel bir tavırla kavrandığından ötürü aynası haline geldiği için dünya için. Dehanın güzel sanatlar, şiir ve felsefe alanında meydana getirdiği eser sadece bu düşünce ve hoşnutluk içinde izlemeye dayalı tavrın, belli teknik kurallara göre geliştirilmiş sonucu ya da (öz anlamında) özetidir.
Diğer taraftan sıradan insanın sadece tek bir aklı vardır, buna dehanın nesnel aklına karşılık olarak öznel akıl denebilir. Bu öznel akıl ne kadar keskin olursa olsun -ki değişik mükemmeliyet derecelerinde tesadüf edebilir- dehanın çifte aklıyla asla aynı seviyede değildir; nasıl ki gür bir insan sesi, ne kadar yüksek olursa olsun, her zaman olağanüstü tiz erkek sesinin tonlarından esaslı biçimde farklıysa. Bunlar, tıpkı flütün iki yüksek oktavı ve kemanın armonikleri gibi, bir boğum noktasının böldüğü titreşimli hava sütunlarının iki yarımının birleşmesi ile meydana gelir. Halbuki gür insan sesinde ve flütün düşük oktavında sadece tam ve bölünmemiş hava sütunu titreşir.
Bu açıklama dehanın sözünü ettiğimiz bu özel niteliğini-özelliğini anlamsında okuyucuya yardımcı olabilir. Deha her kime bahşedilmişse bu özel nitelik onun eserleri, hatta fizyonomisi üzerine kolayca fark edilecek biçimde kazınmıştır.
Ne var ki bunun gibi çifte aklın çoğu durumda iradenin hizmetine ister istemez engel olacağı aşikardır ve bu dehanın günlük hayatın şartları içinde çoğu kere tanık olunan yeteneksizliğini izah edecektir. Ayrıca dehayı özel biçimde belirleyen şey, ister kör ister keskin olsun kendisinde, her zaman sıradan basit kafalarda karşılaşılan hesaplı kitaplı, temkinli ihtiyatlı ruh halinden eser bulunmamasıdır.”