Hz. Osmanın Şehadeti 34
Mervan, Hz. Osman yönetiminde başından itibaren sürekli etkin oldu. Onun halifeye sadece kâtiplik yapmadığı, zaman zaman daha öte davranışlar içinde bulunduğu görülmektedir. Şu soru sorulabilir: Halife hemen herkesin muhalefetine rağmen neden hâlâ Mervan b. Hakem’i görevinde tutuyor ve onu en azından dinlemeye değer buluyordu? Hz. Osman’ın daha önce belirttiğimiz diğer nedenlerin yanında, her şeye rağmen Mervan’ın görüşlerini dikkate alması Mervan’ın kanaatlerinin iktidar açısından kabul edilebilir yanlarının bulunması ve ikna edici bir kişiliğe sahip olmasıyla açıklanabilir. Belki de Hz. Osman, Mervan b. Hakem ve Saîd b. el-Âs gibi Emevîlerin görüşlerinin isyanın ayak seslerinin duyulmasından itibaren uygulandığı takdirde sonuç getirebileceğini düşünüyor, fakat onların önerdiği yoldaki girişimleri kendi idarî ilkelerine aykırı buluyordu. Davranışlarından Mervan’ın siyaset konusunda iddialı olduğu anlaşılmaktadır. Onun olaylara müdahalesinin basit, alelade çıkışlar olarak düşünülmemesi gerektiği kanaatindeyiz. Aksine o, günü kendisi açısından en iyi şekilde değerlendirmeye çalışıyor, öte yandan geleceğine yatırım yapıyordu. Onun daha
sonraki siyasî yaşantısı dikkate alındığında bu durum daha net görülür.
Hz. Osmanın Şehadeti 28
Muhammed b. Ebî Bekir’in bu işe katılması onunla Ali b. Ebî Talip ve Hüseyin b. Ali arasındaki nesep
bağıyla ilişkili olarak düşünülebilir. Hz. Ali, Hz. Ebû Bekir’in vefatından sonra Muhammed’in annesi
Esma bt. Umeys ile evlenmişti. Dolayısıyla Muhammed Hz. Ali’nin üvey oğluydu. Ayrıca Muhammed
ile Hüseyin b. Ali bacanak idiler. Bu ikisi Sâsânî hanedanından III. Yezdicerd’in kızlarıyla evliydiler.
H. brahim Hasan, (a.g.e.), II, 34. şte Hz. Ali’nin isyan hareketinde yumuşak karnı diyebileceğimiz bir
yer de Muhammed b. Ebî Bekir’in bu olay içinde yer almasıdır. Hz. Ali, gelişmelerde her ne kadar
halifeyi müdafa pozisyonunda olsa da, bu akrabalık bağı nedeniyle isyancılarla bir şekilde alâkalı
görünüyordu. Anlaşılan kendisi onlardan uzak dursa dahi, asiler Muhammed nedeniyle onu kendilerine yakın görmekteydiler
Hz. Osmanın Sehadeti 2
Hz. Osman’a karşı ortaya çıkan başkaldırı hareketi her ne kadar eyaletlerden neş’et etmişse de,başkent Medine’nin de muhalefette önemli bir paya sahip olduğu anlaşılmaktadır.Zaten kuşatma günlerinde isyancıların fevkelade rahat hareket etmeleri de bu durumu kanıtlar mahiyettedir. H. 34 (654–655) yılı içinde sahabîlerden bazıları ülkede yaşanan kargaşayla ilgili olarak diğerlerine onların dikkatlarini Medine’ye yöneltecek ifadeler taşıyan mektuplar yazmışlardı. Bu olay aynı zamanda bazı kimselerin Hz. Osman’dan çeşitli menfaatler sağladığı bir döneme rastlıyordu.