Beni duyan beni anlayan benim olur

Toplum anonim bir şirkettir, ortakları -her bir hissedarın ekmeğini daha iyi güvence altına alabilmek amacıyla- yiyenin özgürlüğünü ve terbiyesini teslim etmesi için uzlaşırlar. En revaçta olan erdem, itaattir. O da özgüvenden tiksinir. Gerçekleri ve yaratanları değil, isimleri ve gelenek görenekleri sever.

Tarihin kimliği eşit derecede içkindir, çeşitlilik ise eşit derecede aşikârdır. Yüzeyde sonsuz bir çeşitlilik, merkezde ise sebebin basitliği vardır. Bir insanın -aynı kişiliği gördüğümüz- kaç hareketi vardır ki! Bilgi kaynaklarımızı Yunan dehasına göre gözlemleyin. Herodot'un, Tukidides'in, Ksenophon'un ve Plutarkos'un sağladığı haliyle, o insanların sivil tarihine sahibiz, nasıl insanlar olduklarına ve ne yaptıklarına dair çok yeterli bir anlatı. Edebiyatlarında, epik ve lirik şiirlerde, tiyatro oyunlarında ve felsefede, kapsamlı bir biçimde, bizim için yine aynı ulusal zihniyet ifade edilmiştir. Sonra yine mimarilerinde de düz çizgi ve kareyle sınırlı, inşa edilmiş bir geometriden ve ölçülü olmaktan doğan güzellikle bir kez daha karşımıza çıkar. Sonra "ifade dengesindeki dil", azami hareket özgürlüğündeki biçimin çokluğu, Tanrıların huzurunda dini bir raks sunan adanmışlar gibi asla ideal dinginliği bozmayan, insanı sarsan bir acı çekmesine ve ölümcül kavgaya tutuşmuş olmasına rağmen dansın adabını ve figürlerini asla bozmaya cüret etmeyen bir de heykelde karşımıza çıkar. Üstün insanların dehasında dört katmanlı bir temsil vardır: Duyular söz konusu olduğunda Pindaros'un övgüsüne, mermerden insan başlı ata, Parthenon'un sütunlu avlusuna ve Phokion'un son hareketlerine benzemeyen başka ne vardır?
Herkes böylesi yüzler ve şekiller görmüştür, onları andıran herhangi bir özellik olmadan, bakanın üzerinde benzer bir etki bırakırlar. Belirli bir resim ya da dize -aynı imge katarım canlandırmasa, aradaki benzerlik duyularla asla algılanamasa da- bir dağdaki doğa yürüyüşüyle aynı duyguyu tetikler, esrarengiz bir durumdur ve anlaşılamaz. Doğa, çok az sayıdaki yasanın sonsuz bileşimi ve tekrarıdır. O iyi bilinen eski havaları sayısız farklı biçimde mırıldanır.

“Büyük insan” kimdir? “En yalnız kalabilen in­san, en saklanmış, en ayrılan insan, iyinin ve kötü­nün ötesinde olan insan, kendi erdemlerinin ve is­temesinin bolluğunun efendisi olan insan: en bü­yük insan bu olsa gerek. Bir bütün olduğu kadar çok yanlı, dolu olduğu kadar geniş olmak: büyüklük bu olsa gerek.”