Anlam Kavramı Üzerine Bir Deneme
Teo GrünbergSözler ve Alıntılar
‘Kavram olarak anlamlar’ yoktur, sadece belli durumlarda ‘belli sözcükleri anlama’ vardır.
Sayfa 10 - Önsöz , Hüseyin BatuhanKitabı okudu
Görülüyor ki, "sezgisel-olarak apaçık" sayılan önermeler, önünde sonunda, doğrulukları çok köklü bir alışkanlığa dayanarak (veya salt görünüşe bakarak) kabul edilen birer önermeden başka bir şey değildir.
Zaten bir “tanım” ı bir ifadenin tam olarak anlaşılmasını, yani anlamının tüketici bir şekilde belirlenmesini sağlıyan bir yöntem olarak yorumladığımıza göre, ancak “formalize” dillerde halis tanımların mümkün olduğunu kabul etmek zorundayız. Günlük dile, dolayısiyle olağan bilimsel ve teknik dillere ait hiç bir ifadenin anlamı “tam” olarak belirlenemediğinden; böyle bir ifadeyi, ait olduğu dil çerçevesinde “tanımlanamıyan” bir ifade saymalıyız. Buna göre, bu türlü ifadelerin “tanımlanması”, ilgili dillerin “formalize” edilmesine, dolayısiyle söz konusu ifadelerin eski anlamlarından sıyrılıp yeni bir anlam kazanmasına bağlıdır. Böylece halis tanımlamanın ancak “felsefe” (“öndayanaksız-felsefe” anlamında) çerçevesinde mümkün olduğunu söyleyebiliriz.
Bilgi-üretme (sağlama) çabasında, bir yandan buluş-bağlamı (context of discovery), öbür yandan da belgeleme-bağlamı ("haklı-gösterme bağlamı": context of justification) vardır. (Bkz. Reichenbach, Eleıııents of Symbolic Logic, s. 2). Yarı-bilinçli, bilinç-altı veya bilinçsiz faktörleri içine alabilen buluş-bağlamında bilgi ifade ettikleri (yani doğru oldukları) sanılan bir takım önermeler (varsayımlar) bulunur. Belgeleme-bağlamı ise sadece tam-bilinçli, rasyonel faktörlerden kurulu olup, bu bağlamda daha önce buluş-bağlamında öne sürülen varsayımları belgelemeye (yani doğru olup olmadıklarını tespit etmeye) çalışılır. Buluş-bağlamının incelenmesi büsbütün felsefenin konusu dışında olup bilgi-psikolojisi ve bilgi-sosyolojisinin görevidir. Buna karşılık, belgeleme-bağlamının incelenmesi empirik bilimlerin konusu dışında olup felsefenin (ve onun bir dalı olan mantığın) görevidir.
Sezgisel-olarak apaçık oldukları kabul edilmiş olan Euklides geometrisinin paraleller postülatı, fizikteki zaman ve uzayın mutlaklığı, kütlenin değişmezliği, süredurum ilkesi, v.b. sayısız ilkeler (prensipler) bilimlerin ilerlemesi sonucu olarak çürütülmüştür.
Hüseyin Batuhan
Gerçekten de bu eserde insanı en çok şaşırtan şey, yazarın zekasının bir "elektronik beyin" dakikliğiyle çıkarım-zincirlerini geliştirmesi. Bu durum okuyanda çok kez gücünü aşan bir dikkatini toplama çabası gerektiriyor.
§ 7. Metafizik, Bilim ve Felsefe
En geniş manasında ''filozof', yeni bir kavram-çerçevesi yaratan (veya eski bir kavram-çerçevesini değiştiren) adam demektir. Buna göre, bilgi-sağlama çabasının sözü geçen (1) aşaması "filozof"un görevidir. Bu geniş anlamda Euklides, Archimedes, Galilei, Newton, Maxwell, Einstein, Planck, de Broglie, Heisenberg gibi yeni kavram-çerçeveleri yaratan veya hiç olmazsa zamanlarındaki bilimsel kavram-çerçevelerinde derin değişiklikler yapan bilim-adamları birer "filozof" sayılmalıdır.
(1) Bilgi-sistemleri için yeni kavram-çerçevelerinin yaratılmasıl
veya eldeki kavram-çerçevelerinin değiştirilmesi.