Fransız 3.Cumhuriyetinin fikri zeminini oluşturan “Solidarizm” akımının öncülerinden felsefe tarihçisi Alfred Fouillee (1838-1912) tarafından 1903 yılında Paris’te yayınlanmış olan eser; “Avrupa Milletlerinin Ruhiyatı” adıyla TBMM hükümetince de 1923’te önemli görülen bölümleri Türkçe’ye çevirtilerek Osmanlı alfabesiyle yayınlanmıştır.
Bu yayın, Milli Mücadele’yi yürüten kadroların, mücadele ettikleri Avrupalıları aynı zamanda tanımanın gerekliliğine de inandıklarını göstermektedir. Nitekim Mustafa Kemal tarafından da neredeyse tüm satırlarının altı çizilerek okunmuş ve önemi “Bir gece de okudum. Çok enteresandı. Tekrar okunacak noktaları vardır.” şeklindeki notla ifade edilmiştir.
1923’ten beri yeni baskısı yapılmayan eser; Orhan Sakin ve Adnan Yıldız tarafından önce Osmanlıca çevrisinden ve eksik görülen bölümleri Fransızca orijinalinden aktarıldı ve sadeleştirilerek gereken açıklamaların da eklenmesiyle yayına hazırlandı.
Avrupa halklarının etnik ve tarihi kökenleri, kültürel ve psikolojik yapıları, karakterleri ve insani ilişkilerini ayrı başlıklar halinde işleyen kitaptan rastgele seçilen aşağıdaki cümleler, sanırız kitap hakkında okuyuculara ipucu verecektir:
“Yunan milletvekilleri kendi adamlarını memuriyete sokmak için çaba gösterir kayırırlar. Adliyeye müdahale ederler. Ordu işlerine burunlarını sokarak disiplini bozarlar.
“İngilizler bir tek gün bile doğrulukla hareket ettiği takdirde var olamazlar”,
“Rusların doğruluk hisleri çürük olduğundan bunlarla ekonomik ilişkilerde ihtiyatlı olmak gerekir.
“Fransızlar kendilerini mutlu edecek şeyin bütün dünyayı mutlu edeceği gibi bir saflığın içindedirler”
“Çeviklik ve zihin açıklığı İspanyollara Endülüs Araplarından miras kalmıştır”
“Bir ülkede dengeleri sağlamak için taleplerin yüksek düzeyde değişken olması orada etnik, sosyal ve siyasi birliği bozar. Ondan sonra artık komşularının kendi topraklarında gözü olduğunu unutur, kendi sonlarını hazırladıklarının farkında olmazlar.
“Avrupa denilen dama tahtasında doğru kalp ile oyun oynanamaz”
