Davam edir 37... Bu dünyada otun,suyun,torpağin da yaddaşi var. Sindirilmiş bir budağin,söndürülmüş ocağin da yaddaşi var, Ələkbələk darmadağin otağin da yaddaşi var, Bayaq isti,indi bumbuz yatağin da yaddaşi var. Halli çəkmnə altindaca qolu çixan kuklaciğin, Miz üstündə yetim qalan bir qələmin,varağin da yaddaşi var. Azərbaycan tanimişdir vaxtsiz qapi döyənləri, Qara günlər gətirdikcə qan qirmizi geyənləri, Yox unuda bilmərik biz xeyir cildi geyən şəri, Yüz minləri...qanunsuz və məhkəməsiz güllə baran edənləri Qorxa qorxa yarim addım ata-ata Ayaq üstə yata-yata, Qurşağacan qanlı qara bata-bata sürgünlərə gedənləri. Ac yuxusuz,nalan,uryan Min-min qoca,min-min cavan İş üstündə bir sümükdü,bir də dəri. Yox,unuda bilmərik biz Ac canavar iştahiyla yurdu söküb,tökənləri, Bir dəstəni qana çəkən dəstəbaşa təkələri Rəhbər,xadim sayilirdi baş kəsənlər,göz oyanlar -Haqq-bağinda boğazlara qurşun tökdü Markaryanlar,Qriqoryanlar. Yanda durdu Topurudze,asta cəllad,usta cəllad. Adi doğma erəyi yad Cin Cəfərin əlləriylə viran qaldi xanimanlar 74min dustaq getdi qayitmadi yüzdə biri. Çoxu güllə işiğinda əli ilə qazdi qəbri. Ən rəzili bu deyil yox, Ən rəzili odurki,sən Özün şair adlanasan,ədib,alim adlanasan. Baxıb dustaq etdiyinə kam alasan, şadlanasan. Yox,unuda bilmərik biz iş başinda omba duran gürzələri, Naxçivanda DTK-nin çirmə qollu dilavaəri Alni kərpic,gözləri tum...mirzələri Əllərində daşda keçən cəsusnamə ərzələri, Tribunada "Vətən"deyə,"Millət"deyə vəz eləyən hərzələri. Yox,unuda bilmərik biz Bircə üskük çöhrət üçün,göz dikdiyi sərvət üçün mənliyini satanlari... Xirdəyəcən bataqliğa batanlari. -Daloy muğam! -Daloy papaq! -Daloy tar da! -Daloy saz da!-deyib liğa batanlari Xəyanətə qurban getdi tər bənövşə,bahar....Müşfiq. Hələ də bu cinayətə zirvələrdən baxar Müşfiq. Xəyanətə qurban getdi neçə igid, Pensneli,zər əsali,nur heykəli ulu Cavid. Qurban getdi dağ billuru Yusif Vəzir Yəlçin Qaya-Əhməd Cavad Qoç Koroğlu,Sani oğlu Haci Kərim Ulduzlari salxim gibi göydən dərən Çoanzadə Bəkirimizi. Güllələndi təpərimiz,hünərimiz,kəsərimiz Bu dərdləri öncə sezib tab etmədi Cəfərimiz. Haray dünya! Hələ durur o qansizlar. Qəhrəmana,mərd baxişa aman verməz imansizlar. Qirdiğimiz dişlərini zaman-zaman şaqqildadan Qan tökməyən,baş kəsməyən imkansizlar... Elə bilmə o dəhşətli yanğin bitti,batdi,getdi. Hələ durur davam edir 37 O,yaşayir,qorxularda,hürkülərdə "-Bəlkə bir də qaytarildi" Vicdanlaribasib yeyən ləkələrdə,kölgələrdə. Nə qədər ki,bu milləti 70yerə bölənlər var, Nə qədər ki,rütbə üçün,şöhrət üçün ölənlər var Nə qədər ki,kabineti,vəzifəni gözlərinə təpənlər var, Tiranlarin yambizini biz az altdan öpənlər var, Nə qədər ki,istedadi addim-addim pusanlar var, Xalq dərdini hayqirmağin əvəzinə əqrəb kimi susanlar var. Nə qədərki,iş başinda bunca çüt baş,kəmsavad var. Düz yüz min didərgindən heç nə yazmaz mətbuat var. Nə qədər ki,başçi olur başsiz canlar, Bir millətin mənliyini talam-talam talayanlar, Nə qədər ki mənə əxlaq dərsi verir Fərarilər,boşqab dibi yalayanlar, -Demokrati! -Aşkarlama!-deyə-deyə boğaz yirtir...bu sürülər,zurnaçilar.şeypurçular, Bu qdər ki cəzasizdir Xankəndində evlər yixan,ürək yixan yirticilar, Davam edir 37- Daha kəskin,daha ciddi! Nə qədr ki,xalq şairi,xalqa yaddir, Nə qədr ki,rütbəlilər mütləq dahi istedaddir, Nə qədər ki,yollananlar harda aşdir,orda başdir, Nə qədr ki,erkən duran,axşamacan kətmən vuran....analarin döşü südsüz,gözü yaşdir, davam edir 37-daha kəkin,daha ciddi. Dİqqət!Diqqət Qapamasin gözlərini haray-həşir,çiğir-bağir. Qəzetləri lal eləmək xalqi lal etməkdən ağir... Ruhun hələ ölməmişsə hayqir-bağir: Nə qədər ki sixib məni limon kimi sümürən var, Sümüyümü gəmirən var, Nə qədər ki, Bakimizapüskürülür ölüm tozu, Təyyarələr zəhərləyir o kalxozu,bu savxozu, Nə qədər ki,çocuk qani pestisidlə mayalanir, Asimiza qatir alçaq yüz fitnəni,min yalani Nə qədər ki Ovçarenko dəstəkləyir Balayani, Milli Kəda Boravini,Ağanbekyan min ilani... Nə qədr ki qanimizda qan sorucu min gənə var Mənim isti sözlərimə soyuq baxan biganə var O xəyanət sanma bitdi Davam edir 37 O cinayət,davam edir 37 Mən şeirim,mənim qanim cinayətlə dava edir. Bir haldaki davam edir 37 Qorx ki bir gün Vətən deyə: Xəlil balam qurbanım getdi.

Yazar:

Xəlil Rza Ulutürk

Tahmini Okuma Süresi: 14 sa. 58 dk.Sayfa Sayısı: 528Basım Tarihi: 1992Yayınevi: Gənclik Nəşriyyatı

Ülke: AzerbaijanDil: AzericeFormat: Karton kapak

Türler:

Edebiyat,

Şiir

Benzer Kitaplar

Tümünü Gör

Reklam

Kitap İstatistikleri

415gösterim

Kitabın okur profili

Kadın% 63.6

Erkek% 36.4

0-12 Yaş

13-17 Yaş

18-24 Yaş

25-34 Yaş

35-44 Yaş

45-54 Yaş

55-64 Yaş

65+ Yaş

Yazar Hakkında

Xəlil Rza UlutürkYazar · 5 kitap

HAYATI 1932-ci yil ekim ayının 21-de Azerbaycanda Salyan ilinde Pireppe köynünde Rza kişinin ailesinde ilk cocuk dünyaya göz açdı. Dedesi sevinc icinde cocuga oz ismini verdi- Halil. Yeddi yaşından okula gönderdiler. Iki saylı Salyan şehir orta okuldan Halil öz çalışkanlığı, davranışı ile oyretmenlerin sevgisini kazandı. O, Salyan şehir kutuphanesinin edebiyyat derneginin üzvü idi. 1939-1949-cu yillar Sovyet donemini yashayan Azerbaycan edebiyyatinin siyasi bakimdan zor bir donemi idi. Iste Halil bedii edebiyyat alemine, bu donemden basladi. Halil onu heyacanlandıran, düşündüren olaylari bazen poetik dille ifade etmeye çalışırdı. Onun ilk metbu şeri 'Kitab' 1948-ci yilda 'Azerbaycan pioneri' gazetesinde derc olunmuşdur. 1949-cu yilda Halil Azerbaycan Dövlet Uiversitetinin filologiya fakültesinin jurnalistika şubesine dahil oldu, universitetde edebiyyatşünas-alim Cefer Handanın, sonralar şair Bahtiyar Vahabzadenin rehberlik etdiyi edebi dernekde, isterse de Azerbaycan Yazıçılar Birliyinde milli yazar Mirze İbrahimovun başçılığı ile geçirilen 'Gencler günü' toplantilarinda aktiv iştirak etmesi Halil Rzanın şair gibi formalasmasinda ciddi rol oynadi. 1954-cü yilda Azerbaycan Dövlet Universitetini bitiren Halil Rza ilk emek fealiyyetine 'Azerbaycan kadını' dergisinde başlamışdır. 1954-cü ilde Halil Rza Sovyet Yazıçılar birliyine uye seçilir. Onun ilk şiirler toplusu 1957 yilda 'Bahar gelir' adli kitabında basildi. 1957-ci ilin agustos ayında Azerbaycan Yazıçılar Birligi Halil Rzayı Moskovaya, M.Gorki adına Dünya Edebiyyat İnstitutuna iki senelik Ali Edebiyyat kurslarına gönderdi. Halil Rza Institutda rus edebiyyatının görkemli senetkarı Pavel Antokolskinin bascilik etdiyi bölumde poeziyanın nezeri esaslarını öyrendi. Moskovada tahsil yillarinda taninmis rus şairi Samuil Marşakın evinde ve Yasnaya Polyanada dahi Lev Tolstoyun hatira muzesinde olması, Nazim Hikmet ve Mihail Şolohovla görüşleri genc şairin hatirasinda derin izler burakmıştır. 1959-cu yilda Halil Rza Bakuye donerek Azerbaycan Dövlet Pedagoji Universitesinde aspiranturasında tahsilini devam ettirmişdir. O, 1963-cü yilda 'Ikinci Dunya savasindan sonrakı Azerbaycan sovyet edebiyyatında poema janrı (1945-1950) ' mevzusunda yazdığı dissertasiyanı uğurla müdafie etmiş, fılologiya elmleri namizedi elmi derecesini kazanmistir ve o zamandan universitetde oyretmen gibi ders demeye baslamistir. Fakat Halil Rza oyrencilerine bir tek ders programini anlatmamis, aynizamanda vatan ruhlu mühazirelerinde eski milli degerlerimizden ve doğma dilimizden yürek yankısı ile sohbet açmıştır. (O donemde Azerbaycanda ana dilimiz Turk dili degil Azerbaycan dili seklinde tehrif olunurdu) Halil Rza Azerbaycan turkcesinin saflığı, yabanci dilin tesirine ugramamasi icin kendine bir mucadile yolu secmis, nerde olursa olsun ana dilinde temiz konusmayan müsahibinden eşitdigi her yabancı kelime için 5 kurus cerime talep eder, 'danışığından memnun kaldığı soydaşlarını bir manatla mükafatlandırardı'. (bir manat yuk kurus degerindedir) . Bu yolla O,bir taraftan ana dilinin safliğını korumaya calisir, diyer taraftan ruslaşdırma politikasina karsi mücadele aparirdi. Amma bütün bunlar devletin hakim daireleri tarafindan izlenilir ve onun oyretmenliyi kisitlaniyor. 'Bilik' cemiyyeti yolu ile Azerbaycanin degisik vilayetlerine gitmesine izin verilmir. Şair Sabir Rüstemhanlı yazır: 'Halili anlamayanlar cok idi. Onun vatanperver ruhli siirlerini dinlemekten ehtiyat edir ve kendileri acisindan koruyorlardi. O, kürsüye ciktikta salonu terk ediyorlar. Halilin antisovyet, antiimperiya çıkışlarına delilik gibi bakanlar, onun sesini kesmeye çalışan, yüksek kürsülere yolunu bağlayan, onu kuçultmek isteyenler Halil Rza istidadının Allah vergisi olduğunu, şairin Allah hökumü ile konusdugunu anlaya bilmirdiler' (Sabir Rustemhanli 'Ömür kitabı' 5ci sahifa Baku, 1998) . Halil Rza Azerbaycan Dövlet Pedagoji Universitesinden uzaklaştırır. Onu Azerbaycan Elmler Akademisinin Nizami adına Edebiyyat Universitesine davet edirler. Burada Halil Rza kendini elmi-arastirma ve bedii yaradıcılığa hesr edir. Azerbaycan-Özbek edebi iliskileri, Maksud Şeyhzadə nin hayat ve yaradıcılığı hakkında monoqrafık eserler üzerində çalışır. Butun bunlara ragmen yine de Halil Rza 'şübheli şahis' gibi takip olunur, onun imkanlarını kisitlandırılir. 1984-cü yilda şairin 'Ömürden uzun geceler' adlı kitabı ve Sovyet halklarının dillerinden tercüme edilmiş 'Kardeshlik çelengi' toplusu ictimaiyyet tarafindan Azerbaycan SSR Dövlet mükafatına taktim olunsa da, hakim dairelerin etinasızlığı ile karşılandı. Bu soguk ilishki onu sarsıtmadı. Şairin en böyük vezifesini yazıb yaratmakta gören Halil Rza yorulmadan var küvvesi ile çalışır; yeni şiirleri, elmi araşdırmaları ile teselli tapır. 1985-ci yilda 'Maqsud Şeyhzadenin bedii yaradıcılığı ve Azerbaycan-Özbek edebi iliskilerinin cagdas problemleri' mevzusunda doktorluk dissertasiyası müdafie edir. 1986-cı yilda Azerbaycan edebiyyatnın refahindakı hizmetlerine göre ona emektar incesenet adami resmi adi verilir. 80-ci yillarin sonlarında halk azadlık mucadelesi genişlendiyi zaman Halil Rzanın gur sesi Azerbaycanın bütün regionlarında eşidilirdi. O, bütün varlığı ile halk harakatına destek verir, her yerde rus şovinist siyasetini, Dağlık Karabağ toprağına tecavüz edə n ermeni daşnaklarını odlu-alevli konushmalari ile ifşa edirdi. Biz Türküstan ellriyik, Qeyret, güdret selleriyik. (qeyret-namus) Daşnakları kovan bizik, (daşnak-ermeni partisi) Dar gözleri ovan bizik. Yeter meydan suladılar, Yurdumuzu taladılar. Bakımızı ezizleyek. (sevelim, okshayalim) Akreblerden temizleyek! Şöle versin bu lel, mercan - (Şöle vermek-Nur sacmak) Ermenisiz Azerbaycan! Son günlerini yaşayan sovyet imperiyası ömrünü uzatmak için 1990-cı yilin ocak ayinda Azerbaycanın bashkenti Bakude dinc ahaliye vahşicesine divan tutdu. Bu katliyam, soykırım siyaseti Gorbaçovun ve onun elaltılarının iradesi ile icra edilirdi. Bütün dünyanın açık fikirli adamları bu aksiyayı, evrem tarihində benzeri görünmemiş katliyamı kotu karsiladi. Sovyet ordusu icinde zihli tanklarla, harp gemileri ve gelishtirilmish silah növleri ile silahlanmish ozel tapşırıkla Bakuyu güllebaran edenlerin töretdiyi cinayetler Halil Rzanı sarsıtmışdı. O, tüm gücü ile gece-gündüz durmak bilmeden, yüreginin ateshiyle halki düşmanlara karşı mücadeleye sesliyordu: yabanci ölke gazetecilerine 20 ocak olaylarini, Gorbaçovun ve onım elaltılarinın kanlı oyunlarini dünya ictimaiyyetine duyurmaga çalişıyordu. 1990-cı yil ocak ayinin 26-da Halil Rza Sovyet Dövlet Tehlikesizliyi ajanlari tarafindan tutularak Moskovaya Lefortovo mahpusanesine gönderiliyor. Durmadan yapilan sorğu-sual, ağır ittiham şairin kururunu kıra bilmiryor, o, zindanda da mübarizesini devam etdirir. 8 ay 13 gün suren mahpusane doneminde « Lefortovo gündeliyi »ni, 200-den çok, şiir, poema ve mektubu kaleme alır. 'Lefortovo gündeliyi' şairin kabul etdiyi Ulutürk tehallusunun vasikasidir: Zümrüd yağışına,ağ dumanına Bürüne - bürüne gelesiyem men. İşdir ayak üste gele bilmesem, Sürüne - sürüne gelesiyem men. (Halil Rza 1990-cı yilil 26 ocagina kadar - 40 senelik edebi-bedii yaradıcılığı dövründe öz eserlerini 'Halil Halilov', 'Halil Halilbeyli', 'Halil Odsever', 'Halil Rza' tehallüsleri ile bastirmishsada, 'Xə lil Rza Ulutürk' tehallüsü ise şairin geçdiyi mübarizə yolunun, ebedi neticesi oldu. Şair ömrünün sonuna 4yil, 5 ay ve 22 gün (22 /06/1994) kalan bir doneminde yazdığı şiirlerde ve bastirdigi kitablarda Halil Rza Ulutürk imzasını koymuşdur. Şairin vefatından sonra, onun ömür-gün yoldaşı, Firengiz hanım Halil Rzanın şiirlerini, gündeliklerini ve tercüme eserlerini duzenleyerek kitab halinde Halil Rza Ulutürk imzası ile bastirmaktadir. Lefortovo mahbusanesinde olarken şeker hastaligi olan Halil Rzanın sahhati kotuye gitmishtir. 1990-cı yil ekim ayinin 9-da yatili trenle Moskvadan Bakuye getirilen sair, bir ay devam edə n mahkemeden sonra azadlığa kovushtu. Benizi cok zayiflamish ve solmushtu, fakat shair fıziki halsızlığına ve hastaligina ragmen azadlığa birakıldığı ilk günlerden yine Azerbaycanın istiklaliyyeti uğrunda mübarize meydanına atılmışdı. Onun öz sözü ile dersek, duşmen etini şişə çekse de, fıl iradesini kira bilmemişti. Halil Rza Azerbaycan Respublikasının Ali Sovvetine (Parlament) növbeti seçkilerde deputatlığa öz namizedliyini ileri sürmüş, seçkilerde uğur kazansa da, onun seçilmesine imkan verilmemiştir. Amma, Halil Rza bir vatan şairi gibi geniş okucu kütleleri ile, döyüş bölgelerinde askerlerle görüşlerinde şiirler okuyor, alevli nitkler edir, dinleyicileri istiklaliyyet uğrunda mübarizeye sesliyor, onlarda birlik ve döyüşkenlik ruhu aşıliyordu. 1991-ci yil mayisın 6-da Halil Rza 'Türk milleti mükafatı odulu' fahri adına laik görülür. Bir yildan sonra, 1992-ci yilda ona Azerbaycan Respublikasının Halk şairi fahri adı verilir. Cumhur baskani Süleyman Demirel Sairin Cerrah Paşa adına Şifa evinde onun şeker ve gözlerinin müalicesi ichin serencam verir. Mayisin 19-da Hasaki Kalb hastanesinde Halil Rzanın yüreginde cerrahiyye amaliyyatı aparılır. 1993-cü yil Şubatın 11-de Bakuye donen Halil Rza ayağından çıkarılan şırımın yeri bitişmediyinden doktorlarin mesleheti ile, şairi Almaniyaya mualiceye gönderirler. 1993-cü il agustos ayının 23-de Halil Rza esi Firengiz hanımla Bakı-İstanbul-Köln marşurutu ile Almanyaya gedir, Zolenger şehir klinikinde müaelicesini davam etdiriyor. Bakıya geldikten sonra Halil Rzanın bir müddetden sonra yine durumu kotuleshir ve onu Kardioloji İnstitutunda müalice edirler. Azerbaycan Respublikasının Prezidenti Haydar Aliyevin Fransaya resmi seferi zamanı Halil Rza ve Firengiz Hanım da nümayende heyetinin terkibine dahil edilmişdir. Bu tarihi sefer Halil Rzanın son seferi oldu. Fransa seferinden sonra tez-tez ön cebhe bölgelerinde, okul ve medeniyyet ocaklarında, görüşlerde şerler okuması, narahat hayat tarzi, gergin shekilde yazib, yaratmasi onu haldan salıb, durumunu agirlashtirdi. Sonrakı müaliceler hic bir netice vermedi. 1994-cü yil iyunun 22-de yaradiciliginin bar verdiyi çağında şairin vatan sevgisi ile çırpınan yüreyi döyünmekten kaldı. Halil Rza Ulutürk Fahri Hiyabanda defn olundu, onun mezari ustunde shairin azemetli heykeli yukseldi. Azerbaycan halkının milli mübarize herakatinda ozel hizmetlerine göre Halk şairi Halil Rza Ulutürk (ölümünden sonra) 'Istiklal' ordeni ile teltif edildi. Zaman geçse de, Halil Rza Ulutürk yaddashlardan silinmeyecek, hatirasi her zaman aziz tutulacaktir.