En Eski Dört Adalı Gönderileri
En Eski Dört Adalı kitaplarını, en eski Dört Adalı sözleri ve alıntılarını, en eski Dört Adalı yazarlarını, en eski Dört Adalı yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.David Hume
"Gelin, dikkatimizi olabildiğince kendi dışımıza sabitleyelim. Hayâlgücümüzü göklere veya evrenin en uzak sınırlarına koşturalım; biz, gerçekte, kendimizden bir adım ileri asla gitmeyiz, bu dar menzil içinde görünmekte olan algılar dışında herhangi bir varoluş türü de tasarlayamayız. Bu hayâlgücünün evrenidir, orada üretilenin dışında hiçbir idemiz olamaz."
Sayfa 101
Öncelikle Hobbes felsefeden ne anlar; yani Hobbes’a göre felsefe nedir? Her şeyden önce, Hobbes’ta felsefe geleneksel anlamından başka bir anlama gelir. Yani Hobbes, felsefenin geleneksel tanımından farklı bir tanım yapar. Hobbes’a göre “felsefe, doğru bir şekilde akıl yürüterek, sonuçlardan nedenle rin ve nedenlerden sonuçların çıkarsanmasıdır.” Başka bir deyişle “felsefe, akıl yürütmeler aracılığıyla, kabul edilen nedenlerden çıkan etkilerin/sonuçların veya fenomenlerin ve bilinen etkilerden hareketle varlığına geçilen nedenlerin bilgisidir.”
Sayfa 16Kitabı okuyacak
Çünkü yalnızca cisimsel, maddî olan şeyler toplanıp çıkarılabilir, birleşip ayrılabilir. Başka deyişle, yalnızca hareket eden şeyler hesaplanabilir ve Hobbes’a göre hareket eden, yayılımı, uzamı olan, değişen şeyler dışındakiler cisimsel, maddî şeyler olmadıkları için felsefenin konu su olamazlar. O hâlde kendisinde herhangi bir hareket, her hangi bir değişmenin olmadığı şey, yani, diyelim ki, Tanrı, felsefenin konusu olamaz. Böylece Hobbes bu dünyaya aşkın olduğu düşünülen her şeyi felsefenin konusu olmaktan çıkarır.
Hobbes’un sözleriyle “felsefe, teolojiyi, başka deyişle sonsuz, yaratılamaz olan ve ne bölünecek ne birleştirilecek bir şey içeren Tanrı’ya ilişkin öğretiyi dışarıda bırakır.” (De Corpore)
Sayfa 16Kitabı okuyacak
Hobbes, İnsan eylemlerini, davranışlarını motive eden sebepleri ortaya çıkarmayı ister: Her yerde, her zaman aynı olan nedenleri bilebilirsek, geleceğe egemen olabiliriz. Evet, Hobbes, vaktiyle sekreterliğini yaptığı Bacon’ın “bilmek egemen olmaktır” düstûrunu canı gönülden benimsemiştir.
Sayfa 17Kitabı okuyacak
Hobbes’un materyalizmini onun töz anlayışında daha açık görebiliriz. Hobbes’a göre töz, var olan demektir, maddî/ci- simsel olan demektir. Maddi/cisimsel olmayan ise var olmayan demektir. Bu yüzden, Hobbes’un düşüncesinde “maddî olma yan töz” ifadesi bir oksimorondur; yani tıpkı ‘yuvarlak dört gen’, ‘dinsiz rahip’, ‘bakire anne’, ‘sabit değişken’, ‘sanal gerçeklik’ vs. tamlamaları veya sözleri gibi anlamsız ve kendi kendisiyle çelişen, çatışan bir ifadedir. O hâlde, Hobbes Descartes’ın iki tözünden yalnızca birini töz olarak kabul eder: yayılımlı töz. Peki ya düşünen töz, yani ruh ne olacak? Hobbes’a göre, ruh ve beden birbirinden ayrı tözler değildirler; aynı doğada, yapıda olan şeylerdir ve ikisi de aynı doğa yasalarına uyarlar. Madde ve zihin veya tin homojendir ve aynı yasalara tâbidir.
Sayfa 17Kitabı okuyacak
Çağının bilimsel gelişmelerini sıkı bir şekilde takip eden ve onları samimiyetle benimseyen Hobbes, Galileo’nun geometri ve mekanik konusundaki düşüncelerinden son derece etkilenmiştir. Fizik dünyanın mekanik bir sistem olduğu anlayışını, yani bu dünyada olup biten her şeyin, cisimlerin birbiriyle yer değiştirmesi, cisimlerin hareketi ilkesi uyarınca geometrik bir kesinlikle açıklanabileceği anlayışını, kendi sisteminin merkezi ne yerleştirir
Sayfa 17Kitabı okuyacak
Hobbes’a göre her şeyin kökeninde hareket vardır. Evren, mekanik doğa yasalarına göre hareket eden cisimlerin toplamından ibarettir
Sayfa 17Kitabı okuyacak
Örneğin bedeni anlamak istersek, ruha bakmalıyız, çünkü ruh bedenin formu, entelekheia’sidir, kendisi için var olduğu şeydir. Kısaca her şey, kendisi için var ya da yaratılmış olduğu erek ile anlam kazanıp açıklanır.
Sayfa 18Kitabı okuyacak
Kısaca Hobbes, nedensellik nosyonunu, hareketli cisimle rin, harekette olan cisimlerin birbirleri üzerine etkilerini göz lemlemekten çıkarır. Hobbes’a göre, fizik dünyadan hareketi kaldırırsak, nedenselliği göremeyiz. Hobbes’un bu görüşünün neticesi, katı bir determinizm anlayışı olacaktır. Çünkü Hob- bes’ta bu nedensellik, fiziksel olanlarla sınırlı değildir. Bu ne densellik, psikolojik ve dinsel olanda da geçerlidir. Evet, Hob bes’a göre ruhsal, psişik faaliyetlerimizin nedeni, fiziksel, doğal hareketlerdir; davranışlarımızın nedenleri ise psişik/ruhsal/zi- hinsel olaylardır. Davranışlarımızın nedenleri olan bu zihin hareketlerini, zihinsel hareketleri, yani duygulan, arzuları, istekleri, korkuları vs. incelersek psikolojik olanda da neden selliğin geçerli olduğunu görürüz. Ancak bu alanda nedenselli ği gözlemlemek için bir yönteme gerek vardır. Bu da içe bakış (introspection) veya iç gözlem yöntemidir. Heyecanlarımızın gözlemlenmesi ve çözümlenmesi sonucunda psikolojik durum ve koşulları açıklayabiliriz. Evet, davranışlar ile onların neden leri olan ruhsal hâller arasındaki nedensel ilişki görüşü ile Hobbes, günümüzün behavioristlerinin, davranışçılarının müj decisi olur.
Sayfa 19Kitabı okuyacak
Fakat tam bunların orijininde, başlangıcında, kökeninde Hobbes’a göre duyu (sense) dediğimiz şey vardır. O hâlde du yular, Hobbes’a göre, bilgi edinmedeki ilk hareket noktasıdır.Şöyle der Hobbes, “insan zihninde hiçbir konsepsiyon yoktur ki başlangıçta, total olarak veya parça parça, duyu organları ile yaratılmış olmasın.” Başka deyişle Hobbes, zihnimizde olup biten her şeyin, başlangıcını duyu organlarımızın etkisiyle açık lar. Kısaca duyu, her türlü zihinsel etkinliğin kökeni, başlatıcısı, başlangıcı, orijinidir.
Sayfa 21Kitabı okuyacak