Metafizik Dersleri Gönderileri
Metafizik Dersleri kitaplarını, Metafizik Dersleri sözleri ve alıntılarını, Metafizik Dersleri yazarlarını, Metafizik Dersleri yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Zihnimiz bu çeşitliliğe önce uzay ve zaman formlarını, ardından da müdrikenin kategorilerini tatbik ederek deneyimi yani nedenler ve sonuçlarla örülmüş, uzay ve zamanda cereyan eden sistemi, durağan yasalara tâbi bir doğayı meydana getirir.
Sayfa 61Kitabı okudu
Özet olarak söylemek gerekirse deneyim sadece kendi iç farklarından dolayı birbirleri içinde eritmenin bizim için imkânsız olacağı bir şekilde verili bulunan eş zamanlı unsurları yan yana yerleştirme zorunluluğunu açıklayabilir.
Sayfa 40Kitabı okudu
Eğer maddi nesneye dair bildiğimiz şey sadece tecrübe ettiğimiz duyumlar ise, nesneyi bir duyumlar koleksiyonu olarak tanımlayabilmeliyiz... Nitekim bu S. Mill'in anladığı idealizmdir ve şu şekilde özetlenmiştir: Bir cisim mümkün ya da mevcut duyumlar kümelenmesine indirgenen şeydir.
Sayfa 56Kitabı okudu
Bu düşüncenin hazır bulunduğu ve belki de bu düşüncenin kendisine verdiği rüyada düşünceden bağımsızmış gibi yaşadığı ve ondan bağımsızmış gibi tesirde bulunduğu görülen varlıklar vuku bulur, fakat bunlar düşüncenin haricinde bir hiçtir. İşte kendi kendisiyle, mutlak ve tam idealizmle neticelenen idealizmin geldiği nokta budur.
Sayfa 58Kitabı okudu
...tüm insanların zihninde duyumları ayrıştırma(distinguer) ve yan yana koyma(juxtaposter) temayülü vardır... bu ayrıştırma ve yan yana koymanın ilkesi olan uzay, a priori olarak verilidir... zira onun başka hiçbir fikir ile yaratılamayacağı söylenebilir.
Mesela fizikçi, maddenin özelliklerini inceler, bizatihi maddenin kendisinin neye dayandığı sorusunu sormaz... Doğa bilimci yaşamı mikroskobunun camında hiçbir zaman keşfetmemiştir ve hiçbir zaman da keşfedemeyecektir, orada sadece ve sadece yaşamın yansımalarını görecektir... Aslında hiçbir özel bilim, tezahürü, fenomeni, zuhur edeni aşamaz. İşte, metafiziğin de konusu fenomeni aşmak, fenomenin arkasında olanı aramaktır.
Sayfa 26Kitabı okudu
Fichte'ye göre Ben, biri bilinçli diğeri bilinçsiz olmak üzere ideal olarak ikiye bölünebilir. Benin bilinçli kısmı, form ve kategorileri görünün çeşitliliğine tatbik eden kısımdır. Diğer kısmı yani bilinçsiz kısmı ise görünün çeşitliliğini yani bilinçli aklın icra ettiği maddeyi yaratan kısımdır.
Yani doğa ve düşünce bir ve aynı varlığın, bir ve aynı Benin iki veçhesidir sadece. Bu Ben, kendini geliştirmesi bakımından görünün içeriğini/maddesini yaratır. Bizatihi kendi bilgisini edinmesi yani formlara ve kategorilere girmesi bakımından deneyimi yaratıp dış dünya algısını ortaya çıkarır.
Sayfa 62 - Madde/KindleKitabı okudu
Mekanizmin hatası, çoğu insan için asli olan, deneyimin maddesini ihmal etmekti, algımızın gördüğü kadarıyla öznel tarafa, yani duyuma hiç önem vermemekti. Mekanizmin hatası evrenden sadece değişim ve ardışıklıkların düzenini çekmek, hiçlikten gelemeyecek ve bal gibi de gerçek şeyler olan bu duyumlarla, ruh halleriyle, art arda gelen şeylerle iştigal etmemekti.
Sayfa 69 - Madde/KindleKitabı okudu
Mekanist, doğanın geometrik yüzüyle meşgul olur, bu bir nicelik felsefesidir.
Dinamizm ise daha ziyade seyirlik [pittoresque] yüzüyle, yani duyum kısmıyla meşgul olur, bu ise bir nitelik felsefesidir.
Nitekim mekanizm ve dinamizm, hem idealizm hem de realizmdir. Zira maddenin özüne dair her kavrayış, maddeye zihinden bağımsız bir varlık atfetmesi bakımından realisttir, algıdan gelen şeyi bize bağlı, öznel, aldatıcı olarak feda etmesi bakımından ise idealisttir. Bahsi geçen konular; eğer mekanist hipotezin içindeysek nitelik, dinamist hipotezin içindeysek de duyumların koordinasyonudur.
Sayfa 65 - Madde/KindleKitabı okudu
Kant'a göre doğanın akışının kurallılığı, fenomenlerin periyodikliği, fizik yasalarının durağanlığı bizim eserimiz olmuş olur. Deneyimi yaratan biziz, ya da en azından deneyimimizin formudur, bunu da zihnin yasalarını bize temin edilen içeriğe/maddeye dayatarak yapar. Bırakın dış dünyanın mutlak gerçekliğine tanıklık etme meselesini, doğanın akışının kurallılığı ve nedensel bağıntının zorunluluğu bile ancak müdrikenin eseri olabilir.
Sayfa 61 - Madde/KindleKitabı okudu
Berkeley'in yorumuna göre idealizm, dış dünyanın gerçekliğini onun yerine başka bir şey ikame etmeden yadsıyamaz, söz gelimi tüm insanlardaki belli algıların ve ideaların müşterekliği ve bu aynı imgelerin Tanrıdaki temsili. Oysa burada söz konusu olan, herkesin düşündüğünden daha durağan, daha kesin bir gerçekliktir. İdealizm aslına bakılırsa aynı evreni tasavvur eden çeşitli akılların ve birçok bilincin varlığını ortaya koyduğu zaman zaten sonuçsuz kalır. Bir idealist için bilinçlerin gerçekliğini varsaymak, düşmanı savaş meydanına buyur etmekle aynı şeydir.
Sayfa 58 - Madde/KindleKitabı okudu
Homojen zaman nedir? Zaman, ardışık hallerimizin sıralanarak yan yana koyulabileceği bir çizgi gibi nasıl zuhur edebilir?
Zamanı bir büyüklük gibi ölçmemiz nereden gelir? Bu problemin çözümü, az önce yaptığımız uyarıda bulunur, yani sadece bir tek süre vardır, fakat ne kadar evrimleşen bilinç varsa o kadar da süre vardır. Bununla birlikte paralel olarak gelişen bu süreler müşterek bir noktaya sahiptir, zira eğer çeşitli cevherler birbirleri üzerinde tesirde bulunuyorsa bunun nedeni bağımsız sürelerde müşterek anların, müşterek eş zamanlılıkların bulun masıdır.
Öyleyse bu eş zamanlılıkları, her bilincin sırasıyla kendi evriminde eş zamanlı olarak katettiği bir çizgi boyunca sıralanmış olarak tasavvur etmek zordur. Homojen zaman olarak adlandırdığımız şey ideal bir ortam, tüm ardışıklıkların sahnesi, tüm kişisel sürelerde müşterek olanı açıklayan gayri şahsi bir süredir. Başkasına ait olmadığı kadar bize de ait olmayan, aynı zamanda kendisinde bu hallerin olmadığı kadar şu hallerin de art arda gelmediği bir bilinci tasavvur ediyoruz. Bu bilinç gayri şahsi olmalıdır zira böylece tüm bilinçler onda kendilerini geliştirmiş olurlar ve bu bilinci dolduran olguların, diğer tüm bilinçleri dolduran olgulara yerlerini bırakabilmeleri için niteliksiz olmaları gerekir.
Bu gayri şahsi bilinç, homojen zamandır, yani sürenin ifadesi olarak seçilen uzay, yani gitgide uzaklaşarak sıralanan noktaların sembolik olarak sürenin parçalarını temsil ettiği uzay. Öyleyse homojen zaman sadece bir çizgidir ya da daha ziyade gerçek süreye sembol işlevi gören uzaydır.
Sayfa 52 - Uzay/Zaman/KindleKitabı okudu
Bilincim kendi süresinin duygusuna sahiptir ve benimkinden başka bir süre tanımam, lakin buradan da tek sürenin benimkisi olduğu neticesi çıkmaz. Evreni kendi bilincime indirgemek, bizim çürüteceğimiz fakat aşırı idealistlerin hoşuna gidecek bir hipotezdir. Benimkinden başka bilinçler de olduğunu kabul etmeliyiz. Her bir bilincin, kendisinin evriminden ve kendi hikayesinin gelişiminden başka bir şey olmayan bir süresi vardır.
Sayfa 51 - Zaman/KindleKitabı okudu
Biz sadece kendi süremizi algılarız, zira eğer dış fenomenlerin ardışıklığına şahitlik edersek, bu fenomenler sadece bizim tarafımızdan algılanır olmaları bakımından varolurlar ve bu algılar psikolojik hal miktarınca olur. Öyleyse ardışıklıklara dair bildiğimiz şey sadece bilinç hallerinin ardışıklığıdır.
İmdi bilinç hallerinin ardışıklığı ne demektir? Bu hallerin boş ve homojen bir ortamda yan yana koyulması mıdır? Yan yana koymak [juxtaposition] demek ardışıklık değil eş zamanlılık demektir. Yan yana koymak sadece uzayda söz konusu olabilir ve süre ardışıklık olduğundan dolayı bu başka bir şey olmalıdır. Doğrusunu söylemek gerekirse bu ardışıklık, hafıza tarafından birbiri içine konan hallerin devamlılığıdır, her halin başka bir hal içine kendini deforme etmesi suretiyle bir süreç tarafından sokulup bu hal içinde korunmasıdır.
Sayfa 50 - Zaman/KindleKitabı okudu
Uzayda bir nokta kavranabilir olmasına rağmen sürede bir nokta her türlü kavrayıştan kaçar zira sadece hafıza sahibi bir bilinç için süre vardır ve süre sadece şimdiden geçmişe bir mukayeseyle, söz gelimi bir an değil de bir süre işgal eden bir şeyle başlar. Başka bir deyişle uzamda bölünemez bir nokta kavranılabilirken sürede sadece birçok an kavranabilir, tabi eğer anların olduğu varsayılırsa, zira eşsiz bir an hiçbir şey olmayacaktır.
Zaman/KindleKitabı okudu