Sözler ve Alıntılar
Tahttan indirilmiş bir padişahın karşılaştığı muamele
Abdülaziz, Topkapı Sarayı'na gönderildikten sonra III. Selim'in şehit edilmiş olduğu daireye konuldu ve hakkında mülayim ve alicenabane muamele yapılması icap ederken bayağıca muamele yapıldı. Bir müddet aç kaldı ve sonradan çorba verilmesine müsaade olunmuş ise de bu defa kaşık unutuldu. Sonra bir kırık kaşık bulup verdiler. Abdülaziz bu hâllere karşı mütevekkil bir vaziyet almıştı. "Getiriniz, ziyanı yoktur, mukadderat-ı ilahiyedendir." sözleriyle o kırık kaşıkla biraz çorba içti.
Abdülaziz abdest almak istediği zaman "Emir yoktur." diye nalın vermemişler ve gece yatacağı zaman arkasında yağmurdan ıslanmış olan sakosunu çıkarıp gecelik entarisi vermediklerinden ıslak elbisesi üzerinde kurumuştu.
Sultan Abdülaziz'in pek enteresan bir âdeti
Abdülaziz'in fena âdetlerinden birisi de sevmediği, gazap ettiği devlet ricalini orta oyunlarında taklitlerini yaptırarak teşhir etmek olduğundan Hüseyin Avni Paşa'nın kabih şekilde taklidini yaptırıp eğlendiğini haber alan Hüseyin Avni Paşa bu sebepten küplere binmiş, düşmanlığı artarak Abdülaziz'den intikam almaya kati surette azmetmişti.
Altın hesabıyla Osmanlı Devleti'nin 1291 H. (1874 M.)'deki haricî borcu iki yüz elli milyon altın olduktan başka bir de dahilde konsolitler vardı ve bütün borçların faizi devlet maliyesinin üçte ikisini tutuyordu.
Bu Rivayeti Mirat'ı Hakikat'ten okumuştum
Rivayete göre Hüseyin Avni Paşa, Abdülaziz'i zehirletip öldürtmek istemiş, eczacıbaşı Faik Bey’i Londra’ya gönderip kokusuz ve gayet müessir zehir celbettirmiş; bu tasavvurunu fiile koymak için sarayın kilercibaşısı Said Bey’i ele alarak onun vasıtasiyle padişahın içeceği şerbete zehir koydurmak teşebbüsünde bulunmak istemiş ise de Abdülaziz’in ihtiyatlı hareketleri ve içeceği şerbetleri kurenasına tattırması âdeti olduğundan bunda da muvaffak olunamamıştır
Sultan Abdülaziz Rüştü Paşa için Söylüyor
Bu adam her şeye itiraz eder de devlete yarıyacak bir iş olsun meydana koymamıştır; benim ecdadım bu gibilerin akliyle hareket etmiş olsaydı Konya ovasında koyun sürüleriyle haymenişîn olmaktan kurtulamazdık. Biraderim Abdülmecid Han merhumun asrında yetişmiş olduğundan iktizây-ı hale göre istihdam ediliyor
S Henri Eliot
Eğer Abdülaziz’in hiyn-i vefatında vakanın intihar olmayıp katil olduğuna şüphe iras edecek bir nevi esbab yok idiyse üç sene sonra kurulan ve bu vesile ile bazı mühim ve vatanperver zevatın def ve mahvı murad olunan yalancı muhakemede nazar-ı dikkate şayan hiç bir delil irae eylemediği her ehl-i vukufun malûmudur. Mezkûr zevat aleyhinde isnad olunan cürmün hile ve hud’asız isbatı gayr-ı mümkün idüğinden ve eğer kanuna karşı hareket ederek şahitleri istintak hakkı müttehemlerden diriğ edilmemiş olsa idi, işbu isnadın kizbden ibaret olduğunun meydana çıkacağı dahi zarurî bulunduğundan kanun hilâfında hareket etmek ve yalancı şahit istihdam eylemek gibi deni vasıtalara müracaat edilerek ol veçhile müttehemler cürümlü çıkarılmış idi. İşbu muhakemenin Abdülhamid tarafından tertip edilmiş bir tuzak olduğu çoğunun malûmu olup, hattâ müttehemlerin düşmanlan tarafından bile itiraf edildiği cihetle ol babta tafsilâta girişmeğe hacet yoktur. Zulm ile olsun kizb ile olsun, iftira ve rüşvet ve denaet ile olsun Abdülhamid maksadım kuvveden fiile çıkararak her istediğini icradan kendini men edecek tehlikeli, fakat müstakim, muteber ve âlicenap zevatı def ve mahvedip Abdülaziz zamanında cari olan sû-i istimalât ve tazyikat devrini evvelkinden daha eşnâbir surette tekrar tazelendirdi