Mustafa Suphi'yle Yoldaşlarını Kim Öldürdü?
Emrah CilasunMustafa Suphi'yle Yoldaşlarını Kim Öldürdü? Gönderileri
Mustafa Suphi'yle Yoldaşlarını Kim Öldürdü? kitaplarını, Mustafa Suphi'yle Yoldaşlarını Kim Öldürdü? sözleri ve alıntılarını, Mustafa Suphi'yle Yoldaşlarını Kim Öldürdü? yazarlarını, Mustafa Suphi'yle Yoldaşlarını Kim Öldürdü? yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.Maria Suphi ile ilgili
Kâhya'nın yakın arkadaşı Hocanın Hasan'ın oğlu Murat Ateş, Cumhur Odabaşıoğlu'na 13 Ocak 1988'de konu hakkında şu bilgileri vermiştir. "Rahmetli babam Hocanın Hasan, Kâhya'nın çok yakın arkadaşıydı. Mustafa Suphi hadisesinden sonra, Mustafa Suphi'nin karısını Çömlekçi'de vaktiyle Alican Tokman'a ait halen metruk olan evde sakladığı söylenirdi, burada bulunan bir kadınla konuştum, ancak Kâhya'nın karısı çok sert, müsamaha tanımayan bir kimseydi, kadını uzun müddet saklayamadı, bir müddet sonra kadın kayboldu, bu yıllarda on bir yaşındaydım ve kadının kati olarak Mustafa Suphi'nin karısı olduğunu bilmiyordum" (Cumhur Odabaşıoğlu, Trabzon, s.214)
Sayfa 175Kitabı okudu
Mustafa Suphi ve yoldaşlarının Trabzon'a geldikten sonra başına gelenleri anlatan görgü tanığı Türkiye Komünist Gençler Birliği üyesi Abdulkadir:
O sırada ben tebdil-i kıyafetle Değirmendere'ye gittim. Vaziyeti bizzat kendim müşahe ettim. Saat 9'da gelecek olan heyet saat yarımda geldi. Halkın kısm-ı azamı gitmişti. Yağmur yavaş
Sayfa 171Kitabı okudu
Mustafa Suphi ve yoldaşlarının Trabzon'a geldikten sonra başına gelenleri anlatan görgü tanığı Adnan (Feyzioğlu):
Bu yılda on yedi yaşında olup gelenleri görmek üzere ben de iskeleye Buhti'ye gittim, ancak çok sıkı tedbir alınmış olup, kimsenin kimseyi görmesine imkan yoktu.
İşittiğime göre, Miraç Işıl'ın motoruyla denize açılmışlar, açıkta bekleyen ikinci moto onları takip etmiş.
İşittiğime göre gelen kafileden Ziganoylu Yakup ile Mustafa Suphi'nin hanımı karada kalmış (Cumhur Odabaşıoğlu, Trabzon, s.214)
Sayfa 171Kitabı okudu
Mustafa Suphi ve yoldaşlarının Trabzon'a geldikten sonra başına gelenleri anlatan görgü tanığı Hıfzı Raşit (Öymen) (gazeteci Altan Öymen'in de babası)
Mustafa Suphi Trabzon'a geldiği zaman ben Trabzon Öğretmen Okulunda öğretmendim. Mustafa Suphi'nin geleceğini ahbap ve arkadaşlarına çektiği telgraflardan öğrenmiştik. Gelişlerini görmek için ben de gittim. Karşılamaya gelenler arasında Komünizm nedir diye çeviri yayınlamış olan eğitimci arkadaşım M.R. Bey de vardı. Mustafa Suphi'nin yakın arkadaşı Ethem Nejad Bey'den telgraf almış, onu karşılamaya çıkmıştı. Fakat iskele Kahyası Yahya, Mustafa Suphilerin yolunu şehrin dışındaki Değirmendere'de kesti ve şehre sokmayarak Çömlekçi mahallesinin alt yolundan doğruca iskeleye Buhti'ye getirdi. Burada Mustafa Suphi ve arkadaşlarına çok ağır hakaretlerde bulunuldu, küfürler edildi... Mustafa Suphi ve arkadaşlarına hakaret edenler arasında Genel Meclis üyesi Molla Bey ile o günlerin Trabzon Kabadayılarından Faik de vardı.
Heyet hazırlanmış olan bir motora bindirilerek yola çıkarıldı, hemen arkalarından Kâhya'nın silahlı adamlarını taşıyan bir motor daha kalktı. Hava kararmak üzereydi. (Cumhur Odabaşıoğlu, Trabzon s. 202)
Sayfa 171Kitabı okudu
Mustafa Kemal'in, 25 Mayıs 1919'da Topal Osman'ı Havza'ya davet edip, kendisine, "İstanbul hükümetinden aksine emir gelmiş olsa bile sen gene Pontusçularla mücadeleye devam edecek ve bunların tenkilinde bulunacaksın, işine sakın ola ki nihayet verme, bilakis hız ver," dediği ileri sürülmektedir. (Hüsamettin Ertürk'ten aktaran: Cumhur Odabaşıoğlu, Trabzon, TOP-KAR matbaacılık, Trabzon, 1990, s.77-78)
Sayfa 168Kitabı okudu
TKP kafilesine linç ortamını hazırlayanlar, onları motora götürüp, ardından da Karadeniz'e sürenler, yörede evvelden beri ihtisas sahibi olan faillerdi. Zira, Suphiler'den 6 yıl önce aynı yöntem Ermeniler üzerinde tatbik edilmişti. "1915'de de Trabzon'da toplanan Ermenilerin bir kısmı takalara doldurulmuş, Samsun'a götürülme bahanesiyle yola çıkarılmış, arkalarından takalarla yetişen jandarmal tarafından deniz ortasında öldürülmüşlerdir (James Bryce, Arnold Toynbee, Osmanlı imparatorluğunda Ermenilere yönelik muamele, s. 520)
Sayfa 166Kitabı okudu
Maçka, 27 Ocak 1921
Öte yandan, Trabzonlu yerel komünistlerden ve sonradan Batum üzerinden gelip onlara katılan Komünist Gençler Birliği üyesinden oluşan bir grup, Trabzon'a geldiği taktirde heyetin başına gelecekleri tahmin ettiğinden, heyeti uyarmak için içlerinden birini acilen Maçka'ya gönderir. Ne var ki sonuç olumsuzdur. Türkiye Komünist Gençler Birliği üyesi Abdulkadir'in, 1 Ekim 1921'de partiye sunduğu rapor bunu şöyle ortaya koyuyor:
"... derhal Maçka'ya arkadaşlarından bir tanesini gönderdik, herhalde Maçka'dan bir tarafa savuşturmalarını ve merkezde vaziyetin bu suretle harekatta bulunacaklarını haber verdik. Fakat gönderdiğimiz şahıs Maçka'da onlar ile bulunmuş ise de bir takım efrad-ı askeriye ile ihata edilmiş oldukları ve hiçbir kimse ile temasta bulundurulmadıkları için söylemeye muvaffak olamayarak geri avdet etti. (Dönüs belgeleri C.2, s. 160)
Sayfa 161Kitabı okudu
Ankara, 25 Ocak 1921
Mustafa Kemal aynı gün Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ne de aşağıdaki şifreyi yollar:
"Yüksek telgrafınız Türkiye Büyük Millet Meclisinde okundu. Mecliste pek ciddi ve heyecanlı bir görüşme yapıldı. Meclis ve Bakanlar Kurulu milli sınırlarımız içinde milletimizin kayıtsız şartsız ve bütün mukaddesat ve geleneklerimiz saklı ve korunmuş olarak bağımsız yaşamasını sağlamak olan kutsal amacımızı tekrarlamakla birlikte, komünizmin ülke ve milletimizde uygulanamayacağı hakkında inancını açıkladı.
Bundan başka milletimizin dirliğini bozucu herhangi bir akımın, her nereden gelirse gelsin duraksamaksızın kırılması doğal olduğundan, bu bakımdan gerek bakanlar kurulunun ve gerek bütün milletin uyanık ve tedbirli bulunması gereği, Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunca kesin ve etkili olarak belirtildi.
Hükümetin, bu görüşe uygun olarak hareket edeceği tabii bulunmakla, Erzurum'un sayın ahalisinin, milli birliğimizi daima yenileyip güçlendirici olan sağlam durumlarını iç rahatlığıyla sürdürmeleri duyurulur, Efendim. (Atatürk'ün Bütün Eserleri c. 10 s. 341)
Sayfa 160Kitabı okudu
Ankara, 25 Ocak
Erzurum'daki anti-komünist faaliyetin elebaşlarının, hükümetin sahte komünist partisi kurmasıyla Mustafa Suphi hadisesi arasında bağ kurup Ankara hükümetine yüklenmesi üzerine, Mustafa Kemal, Erzurum'a iki ayrı telgraf yollar:
Erzurum'da Büyük Millet Meclisi üyelerinden Durak beye
1. Komünizm meselesi meclisteki gizli celsede
Sayfa 159Kitabı okudu
Ankara, 24 Ocak 1921
Sovyet misyonu sekreteri Upmal, Mustafa Kemal ile daha sonra kendi hükümetine rapor ettiği bir görüşme yapar. Bu konuşmanın Mustafa Suphi ile ilgili bölümü şunlardır:
Mustafa Kemal: .... Mustafa Suphi Erzurum'a gelmişti. Suphi, bir zamanlar Erzurum'da yaşamış ve orada ahlaksızlığıyla nam salmıştır. Erzurumlular, gelişini haber alınca,
Sayfa 157Kitabı okudu