Oksford'un Öküzü
Kerim DemirciOksford'un Öküzü Gönderileri
Oksford'un Öküzü kitaplarını, Oksford'un Öküzü sözleri ve alıntılarını, Oksford'un Öküzü yazarlarını, Oksford'un Öküzü yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.ÖKSÜZ VE YETİM
Yetim Arapça bir kelimedir, babası veya annesi ölenler için kullanılır. Ancak kelimenin esas manası tek, bir, yalnız, eşsiz vs. Mesela Hz. Muhammed'e Dürr-i yetim denir. Bu, tek kalmış inci demektir. Çünkü çok küçük yaşta hem annesi hem de babası ölmüştür. Yetimin çoğulu eytam'dır. Osmanlı zamanında yetimhanelere darül eytam 'yetimler yurdu' da denmiş. Öksüz ise sadece annesi ölenler için kullanılır. Babası ölenlere öksüz denmez. Ög Eski Türkçede anne demektir. Ögsiz>öksüz de annesiz anlamında. Ög kelimesinin akıl anlamı da var. Ö- fiili akil etmek, düşünmek demek. Anneler adeta evin aklı, beyni, yöneticisi oldukları için kelimenin benzetme yoluyla sonradan anne anlamına geldiği kanaati de çok yaygındır. Rahmetli ninem anaların önemini vurgulamak için Yuvayı dişi kuş yapar derdi. O da annelerin ög yani akıl olduğunu düşünüyordu demek ki!
Sayfa 83Kitabı okudu
GEBE VE GEBERMEK
Biri doğurmak ve yeni bir hayatın başlangıcına vesile olmak, ötekiyse hayatın bitmesi anlamında iki kelime gebe ve gebermek. İlk bakışta birbirine zıt görünseler de ikisi de şişmek anlamındaki keber->geber- kökünden gelmekteler. Gebe "şişkin', gebermek 'şişmek'. Malum gebelikte karnın şişmesi söz konusu. Doğuma kadar iyice şişen karın doğum sonrasında normal büyüklüğüne dönmekte. Ölümde de şişmek söz konusu. Tıbbi bir müdahale yapılmadığı takdirde ölümün hemen sonrasında vücutta gebeliktekine benzer bir şişme söz konusu. Çocukken yaylamızda dışarıda ölen bazı hayvanların öldükten sonra davul gibi şiştiklerine, sonra çürüyüp gittiklerine çok şahit oldum. Tabii ki sosyopsikolojik dilbilim açısından birine geberdi demek hiç makbul değil. Gebe ve gebermek kelimelerinin kabar- fiiliyle kökteş olma ihtimali çok fazla. Kaba ve kabarcık kelimeleri de buna dâhil!
Sayfa 67Kitabı okudu
OTAĞDA ODUN VAR
Oda, ocak, otağ, odun ve odak gibi kelimelerin tümünün Türkçe kökenli od kelimesinden geldiği düşünülür. Bunların hepsinde bir şekilde ateşin yanması, ateş yakılan yer gibi anlamlar var. Türkçede od kelimesinin bilinen en eski şekli oot, anlamıysa ateş, yanmak. Bizim köyde tandır yakmak fiili ile birlikte tandır odlamak hâlâ kullanılır. Ateş kelimesi dilimize Farsçadan gelmiş.
Sayfa 66Kitabı okudu
LED , LPG , LCD
Hayatımıza teknoloji yoluyla giren unsurlarından bazılarının adları kısaltma yoluyla yapılmış kelimelerdir . Bunların neredeyse tümü İngilizce kelimelerin kısaltılmasıyla yapılmıştır. Otomobil sahipleri için bunlardan en meşhuru lpg olabilir. Okunuşu lepege, kimsenin el pi ci dediğini duymadım. Peki, lpg'nin neyin kısaltması olduğunu biliyor muyuz? Söyleyelim lpg, liquefied petroleum gas kelimelerinin kısaltması olup sivilaştırılmış petrol gazı demek. Lpg, benzin ve mazottan daha ucuz olduğu için Türkiye'de insanlar ona yönelmiş durumda. Söylemesi ayıp ben de aracımda lpg kullanıyorum ve gayet memnunum.
Led tu, led ampul, led ışık, led lamba, led tabela gibi malzemelerle hayatımıza giren led kelimesi ise ışık yayan diyot anlamındaki light emitting diode diode kelimelerinin kısaltmasıdır.
Lcd ise insanlar arasında el si di diye biliniyor, liquid crystal display kelimelerinin kısaltması. Anlamı ise sivi kristal ekran. Teknolojik açıdan lcd ekran televizyonlar led televizyonların bir evvelki merhalesiydi, lcdler yerini ledlere bıraktı.
Sayfa 62Kitabı okudu
CİBİNLİKTE SİNEK VAR
Cibinlik kelimesi aklımıza tül, ince perde olarak yerleşmiş. Sonundaki -lik yapım eki düşününce cibinliğe tül demek doğru. Ancak cibin kelimesinin tül ile bir ilgisi yok anlamıysa bildiğimiz sinek. Bu durumda cibinlik kelimesi sineklik anlamına geliyor. Zaten cibinliği sineklerden korunmak için kullanıyoruz. Biz sineğe cibin demesek de diğer Türk dillerinde sineğe sıbın, çibin, çivin, çımın, şıbın deniyor
Sayfa 61Kitabı okudu
ŞOFÖR ARABAYI ATEŞLEDİ
Fransızcadan aldığımız şoför, şofben, eşofman kelimeleri hep ateşlemeyle, ısıtmayla alakalı kelimelerdir. Şoför ‘ısıtıcı, ateşçi”, eşofman ‘ısıtma’, şofben<chauffe-bain 'banyo isitici'. Demek ki banyo kelimesi de Hint-Avrupa kökenli. Türk halkı eşofmana eşortman da diyor tabii.
Biz işin başında yani otomobili ithal edip ödünçlemeyi yaptığımız gün şoför yerine ateşleyici deseydik bugün meslek adı olarak şoförlük yerine ateşleyicilik diyor olacaktık. Türkçe kelimelerde ilk hece dışında o ve ö sesleri bulunmadığı için halk dilinde şofer/şöfer kelimesi oldukça yaygındır.
Sayfa 57Kitabı okudu
BU BİR TEVAFUK
Dindar insanların bir olay anlatırken tevafuk veya tevafuken gibi kelimeler kullandığına şahit olmuşsunuzdur. Tesadüf kelimesi yerine kullanılır tevafuk. Bu kelimeyi tercih etmenin mühim bir sebebi var. Tesadüf kelimesi rastlantıyı tevafuk ise Allah'ın denk getirmesini ima eder. Kelimelerin farkını bilen dindar insanlar Allah'ın olduğu
Sayfa 51Kitabı okudu
GOOD BYE VE ALLAH
İngilizceden dünyaya yayılan hoşçakal anlamındaki good bye kalıpsözünün aslı God be with ye cümlesidir. Eski ye 'sen' şimdi you olmuş. Eski yüzyıllarda Godbwye, God be wy you, God b'uy, God buoye, God buy vs. gibi birçok şeklide kullanılmış olan bu cümle esasen Allah seninle olsun anlamında bir duadır. Özellikle bir yerden ayrılırken iyi niyet sözü olarak kullanılır. Koskoca cümle bugün kısala kısala by şekline gelmiş. Bizim kültürümüzde ayrılma durumlarında Allah'a ismarladık, Allah'a emanet ol, Allah'a emanet vs. diyoruz. Bu güzel ifadeler God be with ye cümlesine ne kadar benziyor, değil mi? Bu iyi niyet ifadelerinin tümü; yanımda olsaydın ben sana bakardım, ama ben yokken sana Allah baksın mealindeki derin bir felsefenin dile yansımasıdır.
Sayfa 46Kitabı okudu
PİR U PAK PAKİSTAN
Türk cumhuriyetlerinin dışında yeryüzünde Türkiye'yi en çok seven ülkenin Pakistan olduğu söylenir. Pakistan ismi sonradan yapılmış bir isimdir. Resmen el yapımı bir isim. 1947'de Hindistan'dan ayrılan Müslümanların Pencap, Afgan ve Keşmir isimlerinin baş harflerine -istan ekini ekleyerek yeni kurdukları ülkelerinin ismini oluşturdukları anlatılır. PAK kısaltmasıyla temiz çağrışımı da yapılmış. Bu anlamda düşününce Pakistan kelimesi temiz ülke, temiz insanlar ülkesi çağrışımı da yapmakta.
Sayfa 44Kitabı okudu
Ölen insan mıdır, kalacak şey eseri
Bir eşek göçtü mü, ondan da nihayet semeri.
Mehmet Âkif.Kitabı okudu