Underground, ‘şehrin ötekisi’dir: İmgelem, burada, yerüstündeki —neredeyse— şiirsel düzenek içinde sürekli değişen, akan görüntülere ve seslere teslim olmaktan uzak bir yeknesaklık içindedir. Yerüstünün ‘gerçek’ topografyasının hem geometrik hem de zamansal açıdan hayli soyutlanmış hali, yeni bir bilişsel haritayı dayatır. Dalgıçların yüzeye çıkarken kimi düzeylerde kendilerini alıştırmak için oyalanması gibi, şehirli, metrodan şehre çıkarken gitgide somutlaşan ve şehirdekilere benzeyen programlarla ve öğelerle karşılaşacaktır: Yiyecek, içecek, gazete ve dergi satan kiosklar, köşelere ilişmiş evsizler, şehrin ‘gerçek’ topografyasını anımsatan tabelalar, yol ayrımlarında vedalaşan çiftler ve benzerleri yerüstünün atmosferine alışmamız için onu hızla evrimleştiren ara-süreçler gibidir. Kendine dönük, hafızasız, şematik bir coğrafî algıya sahip olan her yeraltı hayvanı, ekonominin ve göstergebilimin rahle-i tedrisinden hızla geçerek insanlaşır.
Mahrem alanın ikili yapısı, bir yandan kamusallığın dışladığı –ve kimi zaman cezalandırdığı– eylemlerin serbestçe icra edilebileceği bir özgürlük alanını imlerken öte yandan onu saklayarak ve daraltarak, son tahlilde imkânsız kılar. Her anlamda mülkün hapsediciliğidir bu. Perde ve bahçe duvarı birbirlerine benzerler. Her ikisi de mülkiyetin kayıtsız şartsız korunmasına adanmıştır. Biri vücudun ve çıplaklığın, diğeri ise –geniş anlamıyla– evin. Başkalarına ait olmamasını istediğimiz şeyler, gitgide içe çöker ve yaşamımızı daraltırlar.
Şehir rutinlerini olduğu gibi sayfiyeye taşımak başka şeydir; şehrin çekirdek örüntülerinin hayli dışına, hiçbiryerin ortasında kalan tanımsız, imara açık, fakat yaşama kapalı alanlara taşımak başka. Şehri oluşturan tek şey –farklı sınıflardan kişilerin karşılaşma ve çatışma olanağı– vakumlandığında kalan, her şeyiyle hakiki şehirli olduğunu iddia eden orta sınıfın zavallı mastürbasyon sahnesidir.
