Şii İslam Tarihi
Farhad DaftaryŞii İslam Tarihi Gönderileri
Şii İslam Tarihi kitaplarını, Şii İslam Tarihi sözleri ve alıntılarını, Şii İslam Tarihi yazarlarını, Şii İslam Tarihi yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.Şii cemaatlerle temasın bir sonucu olarak Haçlılar, Şiileri Müslüman cemaatin geri kalanından ayıran bazı farklılıkların, son derece bulanık bir biçimde de olsa, bir şekilde fark ettiler. Örneğin konuyla ilgili söyleyecek sözü olan en erken Haçlı tarihçi Surlu William 1180 civarında Şii İslama ilişkin bilgisini şöyle özetledi: Şiilerin kendilerine göre Allah, İslamın mesajını tek gerçek peygamber olan Ali'ye (Hali) emanet etmek istemişti; ama melek Cebrail yanıldı (ya da yanıltıldi) ve mesajı Muhammed'e (Mehemeth) verdi. Haçlıların bilgili kabul edilen diğer tarihçisi Vitry'li James Şiiler ile Sünniler arasındaki teolojik farklılıkların biraz farkında olduğunu gösterir; ama o da farklılıkları yanlış anlar ve Ali taraftarlarının, Muhammed'in kurduğundan farklı bir şeriata uyduklarını, Ali ve destekçilerinin Muhammed'i karaladıklarını ifade eder. Ancak 907/1501'de Oniki İmamcı Şiilik, Safevi İran'ın devlet dini olarak kabul edildikten sonra, o ülkeye seyahat eden Avrupalılar Şii İslam konusunda daha güvenilir bilgi toplamaya başladılar.
Doğduktan sonra neredeyse dört yüzyıl boyunca Avrupalılar İslamı hem askeri hem entelektüel bir görüngü olarak göz ardı etmeyi tercih etti ve İbrahimi gelenekte yeni bir tektanrıcı din olma statüsünü de inkâr etti. Esasında Avrupalıların İslam algısı korkudan ve bilgisizlikten kaynaklandı ve Batılı zihinlerde oldukça çarpık ve son derece saçma bir İslam imgesiyle sonuçlandı. Özellikle 11. yüzyılın sonuna doğru başlayan Haçlı Seferlerine katıldıktan sonra Avrupalılar İslamla ilgili bilgiye ulaşma olanağı bulmalarına rağmen, bu imgenin ortaçağ boyunca ve sonrasında korunduğunu not etmek önemlidir.
Sayfa 23Kitabı okuyor
Bir propaganda kampanyasının oldukça enerjik ortaçağ versiyonu olarak görülebilecek bir faaliyete girişen İsmaili düşmanı yazarlar, 4./10. yüzyılda bir "kara efsane" üretti. İsmaili Şiilik, İslamı içeriden yıkmak için Ali soyundan olmayan sahtekârların özenle tasarladığı İslamın başsapkınlığı olarak tasvir edildi. 5./11. yüzyıla
Sayfa 21Kitabı okuyor
İsmaili imamların yönettiği Fatimi halifeliğinin 297/909'da kurulmasıyla birlikte, yerleşik düzene İsmaili meydan okuma gerçeğe dönüştü ve yoğun Sünni tepkilere neden oldu. Neredeyse anında Sünni Abbasi devleti ve uleması, İsmaililere karşı yaygın bir edebi kampanya başlattı. Uzun süreli bu hakaret kampanyasının genel amacı, İsmaililer diğer Müslümanlar tarafından öğreti gerekçesiyle "kâfir" diye mahkûm edilebilsin diye, İsmaili cemaati bizzat kökeninden itibaren itibarsızlaştırmaktı. 4./10. yüzyılın ilk yarısında Bağdat'ta yaşayan İbn Rizam'la başlamak üzere, bu polemikçiler, İsmaili imamların Ali soyundan geldiğini çürütürken, İsmaililerin sözde şeytani öğretilerine ve pratiklerine ilişkin çetrefilli anlatımları zekice uyduruverdiler. İsmaili düşmanı bu polemikler, İsmaililere ve diğer Şii cemaatlere ve gruplara karşı büyük bir derleme çıkaran el-Bağdadi (ö. 429/1037)' gibi Sünni mezhep tarihçileri için önemli bir "bilgi" kaynağı oldu. Sayıları daha az, ama Şiiliğin iç bölünmeleri ve öğretileri hakkında daha bilgili olan el-Nevbahti (ö. 300/912'den sonra) gibi İmami Şii mezhep tarihçileri, farklı bir imam soyunu desteklemelerine rağmen, İsmaili Şiilere çok daha az düşmandı.
Sayfa 20Kitabı okuyor
Farklı okullara ve edebi geleneklere mensup Sünni yazarların çok büyük bölümü, Şii İslam ve iç bölünmeleriyle ilgili doğru bilgi toplamakla hiç ilgilenmedi; çünkü İslama ilişkin bütün Şii yorumlarını doğru yorumdan sapma olarak ve bu yüzden kâfirlikle bir gördüler. Sünni Abbasi düzeninin meşruiyetine ve otoritesine meydan okuyan devrimci bir hareket şeklinde örgütlenen İsmaili Şiilere ilişkin değerlendirmelerinde özellikle haşindiler. Gerçekten de İsmaililer, Şiiliğin siyasal bakımdan en aktif kanadını temsil ediyorlardı; Abbasilerin kökünü kazımayı ve halifeliği, Şii cemaatin kabul ettiği Ali soyundan imamlara geri vermeyi amaçlayan dinsel-siyasal bir gündemleri vardı. Devrimci mesajları özellikle 3./9. yüzyıldan itibaren bütün İslam topraklarına yayıldı.
Sayfa 19Kitabı okuyor
Sünniler, Şiiler ve diğer Müslümanlar arasında birçok özgün ve temel anlaşmazlık, özellikle İslam tarihinin ilk yüzyıllarına ait güvenilir kaynak yokluğundan ötürü çok büyük olasılıkla asla doyurucu bir biçimde açıklanıp çözüme kavuşturulmayacaktır. Bilindiği gibi, İslamın kutsal kitabı Kuran'ın metni hariç, o ilk yüzyıllara ait neredeyse hiçbir yazılı kayıt bugüne kalmamıştir; ama tarihçilerin, ilahiyatçıların ve diğer kategorilerde Müslüman yazarların daha sonra yazdıkları, rengarenk "mezhepçi" önyargılar sergiler.
Sayfa 19Kitabı okuyor
Sünni İslam, onu savunanlar tarafından İslamın "doğru" yorumu olarak sunulurken; güya doğru yoldan "sapan" gayri-Sünni Müslüman cemaatler, özellikle Şiiler sapkınlıkla (ilhad), yenilikçilikle (bid'at), hatta imansızlıkla (küfr) suçlandılar.
Sayfa 18Kitabı okuyor
Müslümanların ilahi rehber kabul ettiği Hazreti Muhammed, İbrahimi geleneğin son tek tanrıcı büyük dini olarak yayılan yeni bir dinin temellerini attı. Başından beri Müslümanlar arasında "ehlikitap" olarak özel bir statüye sahip olan Museviliğin ve Hıristiyanlığın vahiyle gelen mesajlarının İslamla aşıldığı iddia edildi. Öyle de olsa, yeni oluşan Müslüman cemaatin ya da ümmetin kendisi, Hazreti Muhammed'in 11/632 yılında ölümünden sonra Müslümanlar bir dizi temel konuda anlaşamayınca kısa sürede sayısız rakip hizbe ve küçük gruba bölündü.
Sayfa 17Kitabı okuyor
Anlamlı sayıları (yaklaşık 200 milyon) dışında Şii Müslümanlar, İslam uygarlığının entelektüel ve sanatsal başarılarında büyük bir rol oynadılar. Gerçekten de çeşitli kollardan ve bölgelerden Şii bilginler ve edebiyatçılar, bilim insanları, filozoflar, ilahiyatçılar, hukukçular ve şairler, İslam düşüncesine ve kültürüne çığır açıcı katkılarda bulundular. Ayrıca İslamı öğreten çeşitli kurumların yanı sıra bilginleri, şairleri ve sanatçıları koruyup kollayan sayısız Şii hanedan, aile ya da bireysel hükümdar vardı.
Sayfa 16Kitabı okuyor
Zeydiler başka bir önemli Şii cemaati temsil eder. Ortaçağda İran'da önemli Zeydi cemaatler vardı, ama günümüzde Zeydi Şiiler neredeyse yalnızca Yemen'de toplanmıştır; 24 milyonluk ülke nüfusunun yüzde 20-40'ını oluştururlar. Ayrıca bir milyon kadar Zeydi, Suudi Arabistan'ın bugünkü sınırları içinde yaşar. Eskiden Nusayri olarak bilinen Alevi Şiiler de vardır. Aleviler Suriye'nin kuzeybatı vilayeti Lazkiye'de yoğunlaşmıştır; 22 milyonluk ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 10'unu oluştururlar. Alevi Şiiler Kuzey Lübnan'da ve Güney Türkiye'de de bulunur
Sayfa 16Kitabı okuyor