Kur’an açısından insanoğlunun dünyadaki varoluş gayesine matuf başarısı, “bir arada yaşama” becerisiyle ölçülebilir. Yeryüzünde kan dökmeden, biri diğerini sömürmeden, kimliğini, kişiliğini ezmeden bir birlikteliği ne kadar gerçekleştirdiğimizden anlaşılabilir. Bu tarifte görüldüğü gibi skolastik toplumların büyük anlamlar yüklediği ritüellere bir atıf olmadığı gibi, hayatın maddi gereksinimlerine de doğrudan amaçsal anlam yüklenmemektedir. Fakat Müslüman toplumlar bilmeliler ki, beşerî gerçekliğimiz ritüelleri ne kadar vazgeçilmez kılıyor ise dünyanın maddi yüzüyle bilinçli ve aktif bir ilişki de o kadar varoluşsal bir zorunluluktur. Hedefe yürümek için maddi dünya ile barışık, insani bir etkileşim Allah’ın takdiridir. Modern dünyada demiri eritip ihtiyaç duyduğu şekli veremeyen bir milletin bir gerçekliği de yoktur. İşleri sihirle, iksirle, cin dili tekerlemelerle yürütmek Kabalistik hurafelerde olur. İslam’a göre “ol” deyince (söz) oldurmak Allah’a mahsustur. İnsanda söz insana izafe bir mefhum olup ontolojik hakikat değeri yoktur! İstediğimiz kadar adını tekrar edelim, ne “ateş” dediğimiz için ateş yanar, ne “su” dediğimiz için su akar, ne de uzay mekiğinin vidaları gevşer. Ateşi yakmanın, susuzluğu gidermenin ya da mekik yapmanın yolu bellidir. Merhum Muhammed İkbal’in dediği gibi:
Hareketle varılır hayat cevherine;
Hayatın kanunudur yaratma şevki.
Kalk ve yeni bir dünya yarat,
Ateşlere bürün İbrahim gibi!
