Savaştaki ilk zorunlu göçler Rus İmparatorluğu'nda yer aldı. Ruslar sınır bölgelerinde yerleşik olan Türkleri, Osmanlı'ya yardım edebilecekleri korkusuyla, kendi ülkelerinin içlerindeki sahalara taşıdılar. Doğu Anadolu'da savaş sırasında en yüksek sayılarda zorla göç ettirilen topluluk Müslümanlardı: Ruslar ve onların müttefiki Ermeniler tarafından bir milyondan çok Müslüman, berbat koşullarda, yerleşkelerinden ayrılmaya zorlanmışlardı. Ermenilerin zorunlu göçünü analiz ederken, bu gerçek dikkate alınmalıdır.
Sayfa 168 - TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARIKitabı okudu
Ermenistan Cumhuriyeti'nin Sevgili Vatandaşları
Biz vatan içinde vatan arıyoruz. Şimdi bizim politik mesajımız şudur. Sevgili vatandaşlar, Ermenistan Cumhuriyeti'nin sevgili vatandaşları. Bizim 'tarihi Ermenistan' arayışını durdurmamız gerekiyor çünkü bu anavatanı bulduk. Bu anavatan 29 bin 743 kilometrekare egemen topraklar içeren Ermenistan Cumhuriyeti'dir.
Erivan'ın merkezindeki bir kafede otururken Kars'ı hayal ediyorlar. Bunlar bu hayallerle Erivan'ı da kaybedecekler.
📰: tamgaturk.com/pasinyan-tarihi...
Van vilayetinin ele geçirilmesi Rus savaş planının temel taşıydı. Van vilayetindeki en önemli Ermeni saldırılarının Rus işgalcilerin aşması gereken dağlık geçitlerde yer almış olması tesadüf olmasa gerek. Eğer birisi modern zamanımızda sıklıkla duyulan Ermeni haykırmaları gibi, Ermenilerin sadece kendilerini savunmakta olduğunu iddia edecek olursa, ilk saldırıları neden Ermenilerin gerçekleştirdiğini nasıl izah edecektir? Van'ın Saray ilçesi yakınındaki çok başarılı Ermeni eylemleri gibi isyan saldırıları, Rus savaş planının bir parçası haricinde nasıl izah edilebilir? Saray bölgesinde, toplam nüfusun sadece %4'ünü teşkil eden, çok küçük bir Ermeni nüfusu mevcuttu. Eğer kendilerini korumak ihtiyacı doğmuş olsa, savaş öncesindeki Taşnak planında öngörüldüğü üzere, onları Ermeni nüfusunun yüksek olduğu yerlere nakletmek en iyi savunma olurdu. Fakat Saray bölgesi stratejik bakımdan önem arz etmekteydi. Orası, İran'daki Rus ordusuyla Osmanlı ordularının arasındaki Kotur geçidini koruyordu. Ermeni savaşçıları başka bölgelerden buraya nakledilerek, Kotur Geçidini savunan Osmanlı askerlerine arkadan saldırıp Osmanlı ordularını Van'ın Saray ilçesi yakınlarında yenilgiye uğrattılar. Onlar kimseyi savunmuyorlardı, Ruslara yardımcı olabilmek amacıyla saldırıyorlardı. Bu bir savunma hareketi değil, Rus taraftarı gerilla faaliyetiydi.
Sayfa 142 - TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARIKitabı okudu
Sivas vilayeti, çok sayıda Ermeni'nin yaşadığı bir merkez değildi. O vilayetteki Müslüman sayısı Ermenilerin sayısının altı katından daha yüksekti. Eğer amacı Müslümanları kaçırtıp Ermenilere ait bir yurt yaratmak olsaydı, o bölgede isyan çıkarmak mantıklı düşünceyle bağdaşmazdı. Ancak, o vilayetin stratejik önemi çok yüksekti. Orta Anadolu'dan Rusya hududuna giden kullanıma müsait yegâne yol Sivas vilayetinden geçiyordu ve her mevsim doğuya ulaşıma açık kalan pek az ana yoldan birisiydi. Sivas'ta yaratılacak isyan ve çetecilik hareketleri, Rusların savaş gayretine önemli yarar sağlardı. Yol, Ermeni isyan çetelerinin saldırısını kolaylaştırıcı tepeler ve ormanlarla dolu, engebeli arazilerden geçiyordu.
Sayfa 153 - TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARIKitabı okudu
Anadolu Ermenilerinin bazıları Rus Ermenileriyle birleşip, Rusça adı drujina (kelime anlamıyla "dost" gönüllü birlikleri) olan tamamı Ermenilerden, çoğunluğu Rusya'dan gelme gönüllülerden teşkil olmuş askerî birliklere katıldılar. Savaşın başlarında her birinin 1.000 üyesi olan 4 drujina birliği vardı; akabinde bir tane daha eklendi ve bir tane de 1915 sonlarında eklendi. Drujina'lar Rusların Anadolu'yu işgalinde çok etkili rol oynadılar. Araziyi tanıyorlardı, amaçlarına bağlıydılar, Ermeni ihtilalcileriyle ve taraftarlarıyla sıkı bağlantıları mevcuttu. Diğer Ermeniler Rusların ilerlemesine yardım etmek üzere piyade taburları ve süvari bölükleri kurdukları İran'a kaçtılar. Çeşitli Ermeni birlikleri Doğu Anadolu'nun uçlarındaki Rus ilerlemesine öncülük edeceklerdi. Onların o ilerleme sırasındaki ana sorumluluğu Müslüman sivil halkın katliamıydı.
Sayfa 141 - TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARIKitabı okudu
Osmanlı İmparatorluğu'nun Müslüman Türk ve Kürtleri, hiçbir zaman bir Ermeni devletini desteklemezlerdi. Fakat o yıllar Avrupa emperyalizminin yükselme dönemiydi ve Ermeni milliyetçileri Avrupalılara güvendiler. Ruslar savaş yoluyla ve savaş tehdidiyle, Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkanlardaki toprakları üzerinde yeni devletler kurmuşlardı. Ermeni milliyetçileri için Bulgaristan bir örnekti: Ruslar Bulgaristan'ı yaratırken, oradaki Müslüman nüfusun yarıdan fazlasını sürmüş veya ölümüne neden olmuşlar, geride çoğunluğa sahip homojen bir Bulgar nüfusu bırakmışlardı. Ermeniler de, Bulgaristan'da yapılanların tekrarlanabileceğini, yani Türklerle Kürtlerin Doğu Anadolu'dan sürülmesiyle bir Ermenistan yaratılabileceğini ümit ettiler.
Sayfa 40 - TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARIKitabı okudu
Doğu Anadolu, Rusya'nın çağlar boyu süren sıcak sularda bir limana kavuşmak arzusunu tatmin etmesi muhtemel bir bölgeydi. İskenderun'u (Alexandretta'yı) ele geçirmek Ruslara Akdeniz'de ticari bir liman ve askerî bir deniz üssü sağlardı. Burası Osmanlı'nın sınırındaki en yakın Rus demiryoluna uzaktı, fakat oradan Akdeniz'e demiryolu döşemek imkânsız değildi. Ruslar, biri Sibirya'dan Pasifik kıyılarına ulaşan ve diğeri de Kafkas Dağlarını aşan demir yollarını zaten inşa etmişlerdi.
Sayfa 31 - TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARIKitabı okudu
Avrupa'nın milliyetçilik ideolojisi Osmanlı Ermenileri arasında, Avrupalı ve Amerikalılar tarafından yayıldı. Amerikalı misyonerler, Ermeniler için okullar kurdu. Misyonerlerin kendileri milliyetçilik düşüncesinden ziyade günahlardan kurtulmakla ilgilendikleri hâlde, onların okulları Ermenilere, Batılı fikirler getirdi ve en önemli Batılı fikirlerden birisi de milliyetçilikti. İlaveten Ermeniler, Avrupa dillerinde eğitilmiş, Avrupalılarla ve Avrupa fikirleriyle içli dışlı olmuş ticaret erbabıydılar. Milliyetçilik gibi Batıh politik fikirler doğal olarak, Avrupalılarla çok daha az irtibatı bulunan Osmanlı Müslümanlarından çok, Ermenilerin arasında kolayca yayıldı.
Sayfa 39 - TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARIKitabı okudu
Silah depolamakta ibadet yerlerinin kullanılması, savaş tehdidi öncesinde, Osmanlıların oralarda niçin silah araması yapamadığını gösteriyor: çünkü kiliselerde arama yapılması Avrupalılar tarafından kesinlikle kabul edilmezdi. Örneğin: Samsun'daki Ermeni Katedralinde silahlar bulundu. Haçin'deki bir Ermeni manastırında fıçılarla barut saklanmıştı. İzmit yakınlarındaki Armise Manastırı'nda, silahlar ile barut bulundu. Erzincan'daki Surp Agop Kilisesi'nde yüzlerce bomba patlayınca, orada gizli bir cephanelik olduğu ortaya çıktı. Bir Osmanlı Araştırma Komisyonu, Doğu Anadolu'nun her tarafındaki mezarlıklarda, kilise bahçelerinde ve dinî binaların etrafındaki tarlalarda silah ve dinarnit saklandığını tespit etti.
Sayfa 139 - TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARIKitabı okudu
Günümüzün Ermenistan Cumhuriyetinin bulunduğu Revan Hanlığında, yaklaşık olarak 26.000 Türk ya öldürülmüş ya da kaçmaya zorlanmıştı. Ruslar, yakın zamanda genişleyen İmparatorluklarına gelecek Ermenilere, bedava çiftlik ve ev vaat ettiler. Tahliye ettirilen Türklerin evleriyle çiftlikleri boş kalmıştı ve yeni yerleşimciler beklemekteydi. Ruslar yerleşecek göçmenlerden vergi almamak sözü verdi. Yoksul Ermeniler için bu çok cazip bir teklifti. İran'dan ve Osmanlı İmparatorluğu'ndan 45.000 Ermeni (yine bir tahmini sayı), Revan vilayetine bu şekilde geldi. Belki 50.000 Ermeni de Rusya'nın Güney Kafkasya'daki diğer bölgelerine gitti. Ermeniler için asıl özendirici olan, daha refah yaşam şartlarına kavuşmak fırsatıydı, fakat onlar korktukları için de geldiler. Ruslar 1828'de Doğu Anadolu'yu istila ettiğinde Ermeniler, Türklere eziyet ederek Rus fethine ortak olmuşlardı çünkü Rusların burada kalacağını umuyorlardı. 1829 Edirne sözleşmesiyle o topraklar Osmanlılara geri verilince Ermeniler, haklı olarak misillemeden korktukları için, geri çekilen Rus birliklerinin yanına katıldılar.
Sayfa 34 - TÜRK TARİH KURUMU YAYINLARIKitabı okudu