Sanat

Bununla birlikte hayatta asal özlerin durumuna karşılık gelen bir şeyler ararsak, onu· belirli bir karakterde değil de, daha çok derin bir halde buluruz. Bu hal de uykudur. Uyuyan kişi, "saatlerin akışından, yılların ve dünyaların sıralanmasından oluşan halkayla çevrelenmiştir;" yalnızca uyanınca, tekrar açılmış zamanın düzenini seçmek zorunda kaldığında bu sihirli özgürlük sona erer [Swann, s. ıı). Aynı şekilde sanatçı-özne, özün kendisinde sarılmış, karmaşık, bütün dizilerini ve boyutlarını kucaklayan asal bir zamanın açınlamasına sahip tir. "Yakalanan zaman" ifadesinin tam anlamı da budur. Yakalanan zaman saf haliyle sanat göstergelerinde anlaşılır. Onu başka bir yakalanan zamanla, yani duyumsanabilir göstergelerin zamanıyla kanştırmamalıyız. Duyumsanabilir göstergelerin zamanı, kayıp zamanın kalbinde yakaladığımız bir zamandır yalnızca; bu nedenle istemdışı belleğin bütün kaynaklarını seferber eder ve bize ebediliğin basit bir imgesini sunar. Fakat uyku gibi sanat da belleğin ötesindedir: Özlerin yetisi olarak saf düşünceye başvurur. Sanatın yakalamamızı sağladığı şey, ebedilikle özdeş olan, özün içinde sarılmış biçimiyle, özün kuşatılmış dünyasında doğduğu biçimiyle zamandır. Proust'un zamandışı dediği şey, doğuş halindeki zamandır ve onu yakalayan sanatçı-öznedir. Bu nedenle yalnızca sanat eseri zamanı bize tam anlamıyla yakalattırabilir: Sanat eseri, "Kayıp Zaman'ı yakalamanın tek yolu"dur [ Yakalanan, s. 207 ).

Sanat eserinde açınlandığı biçimiyle bir öz nedir? O bir farklılıktır, nihai ve mutlak Farklılık. Varlığı oluşturan, bizlere varlığı tasavvur ettiren odur. Bu nedenle sanat, özleri tezahür ettirmesinden dolayı, bizim nafile yere hayatta aradığımız şeyi verebilecek tek şeydir...

Sanat bir ifadedir; her devir, her medeniyet başka türlü duyar ve pek tabii olarak başka türlü ifade eder.

Goethe mimariyi müziğin dönmüş halı diye tanımlamıştı.

Her büyük fikir, her sanat eseri, varlığını insanlığın yorulmaz yapıcı ruhuna borçludur.