Bence, Cervantes dünyada modern teknikle ilk romanı yazmış fakat aynı zamanda en iyi son romanı da yazmış. Tam uzunluğu 850 sayfa civarında. Dünyayı algılaması anlattığı hikayeler büyüleyici. Roman içinde roman yazmış Cervantes. Eserde kahramanla arasında benzerlik bulunduğu söylenir.
Don Quijote, saf belki aptal fakat ideal ve prensiplerini terk etmeyen iyi insan modelidir. Ama günümüzde olduğu gibi çıkarsız dürüstlüğü deli sanılmasına yol açar çevresince.Gerçeklerden kaçarak hayal gücüne sığınır çoğu zaman ideali için. Bazen öyle bilgece konuşur ki şaşkınlığa uğrar karşısındaki .
Ülkemizdeki yel değirmeni hikayesi romanda çok az bir yeri kaplıyor. Roman bu kadar sığ değil.
Don Quijote romanı, şövalyeliğe bir saygı duruşu niteliğindedir. Çünkü yazıldığı dönemde askeri teknik ve silahlarda yeni gelişmeler yaşanmıştır.
Don Quijote ‘Her şövalyenin yüreğinde bir kadın vardır.’ der. Yaptığı her şeyi ona kadın yaptırır. Kadının da onu sevmesini ister.
Yardımcısı ve uşağı Sancho Panza ise açıkgöz, uyanıktır. Adeta kapitalist sistemin insan modelidir. Ama dürüstlüğünden ödün vermez. Ve müthiş komiktir. Don Quijote’i çok iyi idare eder. Don Kişot'un tüm hayal perestliklerine göz yumar. Sanço Panza, insanda sabitleşmiş bir fikire, karşı çıkacak kadar saf değildir.
Tüm bu hikaye, körü körüne bir idealizmin insanı nasıl hayal perestliğe sevk ettiği ve onu ölüme götürdüğü üzerine hüzünlü bir komedidir de.
