Ebü'l-Hasan Ali en-Nedvî, tarih boyunca ulemânın üstlendiği misyon konusunda şunları der: Allah Teâlâ, Müslümanların dünyada olup bitenlerden, toplumsal değişimlerden olumsuz olarak etkilenmemeleri için kendilerine iki nimet lütfetmiştir:
1. Allah Teâlâ, Hz. Peygamber'e öyle mükemmel, sağlam, dinamik ve kusursuz bir inanç sistemi vermiştir ki, Müslümanlar onun sayesinde dünyada olup biten tüm değişim ve cereyanlara karşı koyabilmektedirler. Keza Müslümanlar bu güç sayesinde her dönemde karşılaşmış oldukları bütün problemleri çözmüşlerdir. Allah Teâlâ İslâm'ın korunmasını üzerine aldığını şu âyetle teyit etmiştir: "Hiç kuşkusuz Kur'an'ı biz indirdik ve her hâlükârda onu koruyacak da biziz.''
2. Allah Teâlâ, her dönemde dini öğretecek, yaşayacak ve başka insanlara model olacak şahsiyetler bahşetmiştir. İslâm'ın beka ve devamı için bu iki sebebin yaratılması, elbette ki tesadüf değil, ilahi kudret tarafından yapılan bir program ve düzenlemedir.
Sayfa 4
Geçtiğimiz iki yüzyılda o kadar hızlı ve kökten devrimler oldu ki, toplumsal düzenin en temel özellikleri baştan aşağı değişti. Geleneksel olarak toplumsal düzen katı ve sabitti, “düzen” istikrar ve devamlılık anlamına gelirdi. Hızlı toplumsal devrimler istisnaiydi ve çoğu toplumsal değişim küçük adımların birikmesiyle gerçekleşiyordu. İnsanlar toplumsal yapının ebedi olduğunu ve esnek olamayacağını varsayarlardı. Aileler ve topluluklar düzen içindeki konumlarını değiştirmek için uğraşabilirdi ama düzenin temelini değiştirebilme fikri insanlara yabancıydı; insanlar statükoyla uyum sağlamaya çalışarak, “böyle gelmiş böyle gider,” derlerdi.
Sayfa 358Kitabı okudu
Fetih ve Değişim
Mısır ve Mezopotamya’nın tarihi Marx’ın kalıbına tam oturmaz. Buralarda, yüzyıl ya da daha fazla süren karışıklık, iç savaş ve kıtlık dönemlerini, toplumsal hayatın eski temposuna kavuştuğu ve düzenin yeniden kurulduğu dönemler izledi. Yönetici sınıf içindeki iktidar değişimi (Mezopotamya’da rahiplerden savaşçılara, Mısır’da ise Memphis’ten
Bu dönemden günümüze kalanlar hayret vericidir. Daha hayret verici olan ise bunların daha birkaç nesil önce oldukça temel düzeyde bir tarıma dayalı basit kır hayatından başka bir şey bilmeyen insanlar tarafından inşa edilmiş olmasıdır. Önce büyük kaya parçalarını çıkarmak, taşımak, dikmek ve oymak gibi ayrıntılı iş gerektiren inşaat becerilerine
Tarihin her çağında, var olan ekonomik üretim ve değişim biçimi ve kaçınılmaz olarak bunun yol açtığı toplumsal örgütlenme, o çağın siyasal ve düşünsel tarihinin temelini oluşturur, o çağın siyasal ve düşünsel tarihi ancak bu temelden yola çıkılarak açıklanabilir; dolayısıyla, bütün bir insanlık tarihi bir sınıf savaşımları tarihi, sömüren ve sömürülen sınıflar, egemen ve ezilen sınıflar arasındaki çatışmaların tarihi olagelmiştir; bu sınıf savaşımları tarihinin oluşturduğu bir dizi evrim sonucunda bugün öyle bir aşamaya ulaşılmıştır ki, sömürülen ve ezilen sınıf proletarya aynı zamanda bütün bir toplumu her türlü sömürü, baskı, sınıf ayrımı ve sınıf savaşımından temelli kurtarmadıkça, kendi de sömüren ve ezen sınıfın burjuvazinin boyunduruğundan kurtulamaz.
Can YayınlarıKitabı okudu
Afrikalı Bir Kabilenin Müslüman Olmasıyla Yaşanan Değişim
Ondokuzuncu yüzyılda yaşamış Batılı bir yazar İslâm ahlâkının siyah Afrika'lı üzerindeki etkisinden hayranlıkla sözeder:
«İlk kez bir zenci kabilesi tarafından benimsendiği zaman, İslâm'ın etkisi, bir bütün olarak bakıldığında haklı hiçbir kuşkuya yer bırakmaz. Çoktanrıcılık hemen hemen anında yokolur; büyücülük, beraberindeki kötülüklerle birlikte zaman içinde silinip gider; insanın kurban edilmesi bütünüyle geçmişe gömülür. Genel ahlaki yükselme hemen göze çarpmaktadır; yerliler bütün tarihleri boyunca ilk kez giyinirler, hem de temiz ve düzgün bir biçimde. Pasaklılık, pejmurdelik yerini kişisel temizlik eğilimine bırakır; konukseverlik dinsel bir görev durumuna girer; sarhoşluk kural olmaktan çıkıp bütünüyle bir istisna olur... dürüstlük ve saflığa en yüce erdem gözüyle bakılır ve giderek gerçekten en yaygın erdemlerden biri hâlini alır. Bundan böyle artık, eskinin tersine tembellik kınanan; çalışkanlık, yapıcılık yüceltilen davranışlar olarak tanımlanır. Suçlar artık, kabile şefinin keyfi kaprisleriyle değil yazılı bir yasayla değerlendirilir - bu, bir kabilenin gelişmesinde, değeri herkesce doğrulanan çok önemli bir adımdır. Cami, bütün toplumsal etkinlikler için merkez durumundadır artık; mimarlık yanıyla da Zencinin gözünde, şimdiye kadar sahip olduğu bütün öteki yapılardan her bakımdan daha yüksek bir öneme sahiptir. Edebiyat için büyük bir susuzluk başgösterir; doğal olarak Kur'an’ın yorumlanması alanında olduğu gibi bilim ve felsefe alanında da benzer bir susuzluk hissedilir yerliler arasında»
Sayfa 155
Toplumsal Değişim ve Cinsel Davranış
Önceki kuşaklarda, cinsel olarak aktif genç kız için geleneksel uygulama masum rolü oynamaktı. Bu ilişki bugün tersine çevrilmiş durumda: Masumiyet, gerekli durumlarda tecrübenin rolünü oynuyor. Rubin'in bulgularına göre kızların cinsel davranış ve tavırlarındaki değişiklikler, oğlanlarınkinden çok daha belirgin. Seks ve bağlanma arasındaki bağlantılar hakkında duyarlı olan ve cinsel başarı eşittir erkek cesareti denklemine direnen bazı oğlanlarla konuşmuş. Yine de çoğu, birçok kızla çıkan erkek arkadaşlarından hayranlıkla söz ederken, aynı şeyi yapan kızları kınamış.
Sayfa 17Kitabı okudu
Dinî / Kurucu Liderler ve Din İnsanları
Dinî liderler bir toplumun hem değişim ajanlarıdırlar hem de istikrarı koruyucu rolünü üstlenirler. Kurucu liderler mutlak değişim ajanlarıdırlar; karizmatik özellikleri ile toplumu büyülerler; toplumu yeni hedeflere yöneltirler ve kendilerine bağlı olanları da bu hedeflere kenetlerler. Mevcut toplumsal yapı bu söz konusu değişim hedeflerine karşı direnir ve lider yer değiştirmek zorunda kalır. Dünyayı değiştiren dini liderler hep bu kaderi paylaşmışlardır. Hz. Musa, Hz. İsa ve Hz. Muhammed aynı kaderi paylaşan ve dünyayı değiştiren liderlerdir.
Zamanla kurucu liderin görevini din insanları grubu üstlenir. Bunlar din-siyaset-ekonomi üçgeninde yerlerini aldıklarında toplumsal piramitteki yerlerini korumak için daha çok siyasî ve ekonomik gücün yanında bulunurlar. Dini, siyasî ve ekonomik erkin meşrulaştırıcı bir aracı haline getirirler. Din adına alt tabakayı uyuturlar ve üst tabakanın alt tabakayı sömürmesine neden olurlar. Değişmenin motoru olan çatışma ve rekabet süreçlerine de engel olurlar. Karl Marx bu duruma dikkat çeker. Sömürü düzeninin yıkılması için dinin (bu tür din insanlarının) aradan çekilmesi ile sömürülen kitleler lehine sosyal değişmenin sağlanabileceğine inanır.
Max Weber ise dinde ihyacı hareketlere dikkati çeker. İhyacı liderler, dini aslına dönüştürmek isterler. Dinin aslındaki dinamizm, bu yeni ihyacı hareketi tahrik ederek sosyal değişmelere neden olur. Weber'in teorisine göre, Orta çağın Katolik ve Ortodoks zihniyetini protesto sonucu, Protestanlık ve onun etkisinde de çağın kapitalist toplumu doğmuştur.
Toplumsal Değişim Kuramı
İnsanların romantik seçimleri, tıpkı alışverişte olduğu gibi, kazançlarını mümkün olduğunca artırıp zararlarını mümkün olduğunca azaltmaya yöneliktir. İlişkinin mükâfatları (sevgi, destek veya cinsellik gibi) ne kadar fazla ve masrafları (örneğin, insanın istemediği şeyleri yapmak zorunda kalması) ne kadar azsa, ilişki o kadar tatmin edici ve uzun ömürlü olur.
Sayfa 132 - Bernard Mustein
İslam kültürü içinde gelişen eleştirel kadın bilinçliliğini ilk tetikleyenler batılı sömürgeci ve oryantalist erkeklerdir. Sömürgeci erkekler Müslüman toplumlardaki kültürel değişim planlarında kadının özel bir yeri olduğuna ve kadın yaşamının çözülmesi ile bu toplumların batı karşısında güçsüzleşeceğine inanmışlardır. Diğer taraftan oryantalistler ise fikri planda İslam dinine dair olumsuz bir imaj inşa etmek için kadın yaşamı, peçe, örtü, harem gibi konularnn işlenmesine özel bir önem vermişlerdir.
Sömürgeci ve oryantalist erkekler Müslüman kadın yaşamı ve hakları ile ilgili başlattıkları tartışmalarda feminist düşünceden beslenmiştir. Bu tartışmalarda liberal teorisyenlerin ve feminist argümanların görüşleri sıklıkla tekrar edilmiştir. Müslüman kadın özgürleştirilmeli, eğitim hakkıi elde etmeli ve toplumsal hayata katılmalıdır. Bunun için öncelikli olarak peçesini açmalıdır, Zira yeni kadın tipolojisine uygunsuzluğunun en belirgin sembolü peçesidir. Peçeye vurgu zaman içinde takıntılı bir tutum haline gelmiş, günümüzde de devam eden söylemlerin içinde yer almıştır. Kadının kurtarılması fikri peçenin açılması fikri ile özdeşleştirilmiştir.
Sayfa 68
