Türkler İslamiyet'in hamisi ve İslam aleminin önderi durumuna geçmekle, Avrupa için şark meselesi, Türk veya Osmanlı meselesi hâlini almıştır. Durum bu olunca, artık İslamiyet ve Türklük aynı anlamı ifade eder olmuştur. Böylece Türk-İslam ve Avrupa-Hristiyan mücadeleleri şark meselesinin temelini teşkil etmektedir.