Çağdaş Uygur Edebiyatı'nın bayraktarı olarak alim ve yazar Damolla, bölge halkının özgürlük mücadelesine de önemli katkılarda bulunmuştur. "İlköğrenimini kendi mahallesindeki “Hazreti Sultaniye Medresesi”nde tamamlayan Abdulkadir Damolla, çok küçük yaşta, Kur’ân-ı Kerim’i ezberlemiş, daha 15 yaşlarındayken ilim tahsili için Kaşgar şehrine gitmiştir. Orada “Hanlık Medrese”de yüksek eğitime düzenli olarak devam etmiştir. O, kısa bir zaman içinde bu okulu yüksek derece ile bitirmiş (Keşkerî 2006: 4) ve genç yaşta yaşadığı bölgede "Şeyhu’l-Ulêmâ" unvanını hak etmiştir (Uygur Maarif 1989: 134). İlerleyen süreçte bilgisini daha da derinleştirme arzusu onu uzak illere yolculuğa sevk etmiş ve 1891 yıllarında bu maksatla Kokant'a gelerek orada iki sene ilim tahsilinde bulunduktan sora (Tömür 1994: 13) dönemin ilim merkezlerinden bir olan Buhâra'ya gitmiş ve oradaki “Kokiltaş Medresesi”nde ilim tahsiline başlamıştır (Keşkerî 2006: 5). Uzunca bir eğitim hayatı sonunda medrese müfredatını başarı ile tamamlayan Abdulkadir Damolla, yurda dönüşte bazı ilim merkezlerinde önemli ziyaretlerde bulunmuş ve 1907 yılında Kaşgar’a dönmüştür. Maalesef onun edindiği yurtdışı tecrübeleri çerçevesinde başlattığı yeni eğitim-öğretim hareketi, halkı cehalette bırakmayı hâkimiyetinin devamı için gelenek haline getiren mevcut yönetim tarafından yasaklanmış ve kendisi sürgüne gönderilmiştir. Açtığı okullar kapatılmıştır. Sürgüne gittiği Orta Asya topraklarında da fazla kalamamış, Birinci Dünya Savaşı’ndan galip ayrılan Rus Bolşeviklerinin tesirinde, baskıların giderek arttığı bir ortamdan ayrılıp hac yolculuğuna koyulmuştur. Aradan iki yıl geçtikten sonra yani 1920 yılında tekrar Kaşgar’a dönen Damolla (Keşkerî 2006: 15) eğitim ve öğretim faaliyetlerini kaldığı yerden yine bütün hızıyla devam ettirmeye koyulmuştur. Abdulkadir Damolla’nın çalışmalarını engelleyemeyen yerli ve yabancı güçler çareyi ona suikast düzenlemekte bulmuşladır. Az bir miktar para karşılığında, katil olarak tuttukları mahalle mescidinin müezzini tarafından 1924 yılının Ağustos ayında evinde geceleyin bıçaklanarak öldürülmüştür. Bu organizasyonda esas rolü üstlenenler yine din adamları olmuştur. Perde arkasındaki güç ise, yabancı sömürgeciler ile anlaşmış olan yerli yönetimdir." (Kurban, Nurahmet. "Çağdaş Uygur İslam Düşüncesinin Önderi Abdulkadir Damolla." Bilig Dergisi, Bahar (2010).)

Tam adı:

Damolla Abdülkadir Ibn-i Abdülvaris el Kaşgari Artuci

Unvan:

Din Alimi

Doğum:

Kaşgar, 1862

Ölüm:

1921

Reklam