Fatih Oktay

Kurların Kontrolü ve Para Politikaları

Merkez bankaları piyasalardan döviz satın aldıklarında, doğal olarak karşılığını ulusal para ile öderler. Bu da piyasadaki yerli para miktarını artırır. Bilindiği gibi, ekonominin gereksiniminin üzerindeki para arzı artışları da enflasyona yol açabilir. Merkez bankalarının, satın aldıkları döviz karşılığında ulusal para ile yaptıkları ödemelerin para arzında artış yoluyla enflasyona yol açmaması için, piyasaya bu yolla sağlanmış olan fazla likiditeyi geri çekmeleri gerekir. Bunun için yaygın olarak kullanılan iki araç, açık piyasa işlemleri ve mevduat karşılık oranları ile ilgili düzenlemelerdir. Açık piyasa işlemleri merkez bankalarının bankalara devlet tahvili satarak piyasadan para çekmeleri veya tahvil alarak piyasaya para verme işlemleridir. Mevduat zorunlu karşılıkları, bankaların merkez bankasında tutmak zorunda oldukları, mevduatlarının belli bir oranı tutarındaki kaynaklarıdır. Merkez bankası, zorunlu karşılık oranını yükselterek, bankaların kendisinde tutmaları gereken kaynak tutarını artırabilir, böylece de bankaların kredi verebilecekleri kaynakları kısarak para arzını azaltabilir. Bu oranın azaltılmasıyla da tersine, para arzı artırılabilir.

AdiL TAŞ

Birleşmiş Milletler'in 2012 yılındaki tahminlerine göre, Çin'in nüfusu 2030 yılında azalmaya başlayacak. Bu tahminler çalışma çağındaki nüfusun, yani 15-64 yaş arasındaki insanların sayısının, bundan da önce, 2016 yılından başlayarak azalacağını; bir milyar dolayın- da olan çalışma çağındaki insan sayısının, 2050 yılında 850 milyon, 2100 yılında ise 600 milyon dolayına düşeceğini gösteriyordu. Çin Ulusal İstatistik Bürosu verilerine göre ise çalışma çağındaki insan sayısı zaten bir süredir azalıyor. Bu verilere göre çalışma çağındaki insan sayısı ilk olarak 2012 yılında 3,5 milyon azaldı, ondan sonraki yıllarda da azalmayı sürdürdü. Azalışın zamanlamasıyla ilgili iki kurum arasındaki farklılığın nedeni, "çalışma çağı" için farklı tanımlar kullanıyor olmaları: Çin Ulusal İstatistik Bürosu'nun tanımına göre çalışma çağındaki nüfus, yukarıda verdiğimiz tanımdan farklı olarak, 15-59 yaş, yani daha genç bir nüfus grubunu kapsıyor - Çin'de genç nüfus azalmaya başlamış bulunuyor. Adı nüfus büyüklüğü ile eşanlamlı hale gelmiş olan bir ülke için ilginç olan bu durum, büyük ölçüde daha önce değindiğimiz tek çocuk politikası ile en sıkı halini almış olan nüfus kontrol politikaları sonucunda ortaya çıkmış bulunuyor.

Reklam

AdiL TAŞ

İhracat ve Yatırımlara Bağlı Büyümenin Sınırları

Çin'in ihracatının 1979-2011 yılları arasındaki yıllık artış hızının ortalama yüzde 18 olduğunu söylemiştik. Aynı dönemde dünya ihracatı ise yılda ortalama yüzde 7 büyümüştü. Çin'in ihracatının dünya ihracatının iki katından fazla bir hızda büyümesi, dünya ihracatı içindeki payının sürekli artması anlamına gelir. Bunun da matematiksel bir sınırı olduğu açık: Çin, ihracatını en çok dünya ihracatının yüzde 100'üne ulaşıncaya kadar bu hızlarda artırabilir; daha sonra ihracatı ancak dünya ihracatının büyüme hızı kadar, yani dünyada ihracatın yakın geçmişteki hızlı büyümesi sürerse, yılda yüzde 7 dolayında artabilir. Ancak dünya ihracatının, 2008 krizinin etkileri geçse de sürekli dünya ekonomisinden hızlı büyümesi beklenemez. Dünya ihracatının geçtiğimiz on yıllardaki hızlı artışı, bu dönemdeki hızlı küreselleşme sürecinin bir sonucuydu; bu sürecin dengeye oturmasıyla dünya ihra- catının artış hızı da dünya ekonomisinin büyüme hızına, yüzde 2-3'ler düzeyine inecektir.

AdiL TAŞ

Türkiye ekonomisinin büyüme hızının yüzde 10'lara çıkması istense, bunun önündeki ana engel, bu büyüme hızının gerektirdiği yatırımlar için kaynak bulmak olurdu. Türkiye'nin ulusal tasarruf oranı bu boyuttaki yatırımların iç kaynaklarla finanse edilmesine olanak vermezdi. Bu boyutlarda kaynağın dışarıdan sağlanması da, belki bir süre için olanaklı olur, ama sürdürülebilir olmazdı. Çin, yüksek ulusal tasarruf oranı sayesinde, yüzde 10 ve üzerindeki büyüme hızları için gerekli yatırımları yapacak iç kaynaklara fazlasıyla sahip bulunuyor. Görmüş olduğumuz gibi ülkenin ulusal tasarrufları, çok büyük boyutlardaki yatırım harcamaları yanında ABD'nin bütçe açıklarının da finanse edilmesine olanak veriyor. Yine görmüş olduğumuz gibi, gereksinimi olmamasına karşın ülkeye bir de, yabancı doğrudan yatırımları yoluyla büyük boyutlarda, uzun dönemli ve istikrarlı dış kaynak girişi gerçekleşiyor. Dolayısı ile Çin ekonomisinin büyümesinin önünde bir kaynak engeli bulunmuyor.

AdiL TAŞ

Borçlara Yakından Bakış - Bireysel Borçlardaki Artış

Çin ekonomisinin bir aşırı borçlanma sorunu ile karşı karşıya olduğu kesin olmakla beraber, bu sorunun boyutu ve niteliğini doğru değerlendirmek için toplam borcun bileşenlerini ayrı ayrı ele almakta yarar var. Finansal kuruluşların borçlarını, bu kuruluşların işi esas olarak borç alıp vermek olduğundan bütünüyle ayrı ele almak gerekiyor. Finans sektörü ile ilgili bölümde gördüğümüz gibi, en azından resmi verilere göre Çin'in bu konuda bir sorunu bulunmuyor. Toplam borcun diğer bileşeni olan devlet borçlarını yukarıda ele almış ve görmüştük ki, Çin'in devlet borçları diğer ülkelere göre çok düşük düzeylerde bulunuyor. Yerel yönetim altyapı şirketlerinin tüm borçlarını üstlenmesi durumunda bile, devletin borçları GSYH'ye oranla diğer ülkelerde olduğundan düşük düzeylerde kalıyor. Geriye kalıyor finansal olmayan şirketler ve bireylerin borçları

AdiL TAŞ

Çin'in Krizle Savaşının Sonuçları Başarı mı, Başarısızlık mı ?

Çin hükümetinin krize karşı canlandırma programını büyük bir hızla oluşturup uygulamaya koymuş olması ve programın bir yıl içinde büyüme hızını çift haneli rakamlara çıkartmış olması ile dünyada bu başarının sırrını irdeleyen yorum ve değerlendirmeler görülmeye başlandı. Canlandırma paketleri geç gelen ve etkisiz olan ABD ve Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında Çin'in üstün performansı neye bağlıydı? Birçok yorumcunun belirttiği gibi, canlandırma paketi ile ilgili karar Çin'de, ABD'deki gibi kongre tartışmaları ve partiler arası uzlaşma ile ilgili gecikmeler olmadan, çok daha hızlı bir şekilde alınabilmişti.