Muhsin Gerviyani Gönderileri
Muhsin Gerviyani kitaplarını, Muhsin Gerviyani sözleri ve alıntılarını, Muhsin Gerviyani yazarlarını, Muhsin Gerviyani yorumları ve incelemelerini 1000Kitap'ta bulabilirsiniz.
Varlığı başka bir varlığa bağlı olan ve o varlık olmadan tahakkuk bulmayan varlığa “ma’lul” ve bağımlı olunan varlığa da “illet”denilmektedir.
Zira algı mutlak bir şekilde insan nefsinin fiilidir ve bunun duyu organlarına isnadı mecazi bir isnattır.
Mücerred varlık (maddî olmayan), zatî olarak ne kısım kabul eder ne de zaman ve mekan taşır. Bundan dolayı hissî işareti de taşımaz.
Tesadüfün bir olayın illetsiz (sebepsiz) bir şekilde vukubulmuş olması yani, bir fiilin failsiz ve bir olayın olayı meydana getirecek birileri olmaksızın eydana gelmiş olması mümkün olduğu anlarmnda kullanılmış olması mümkündür: Böyle bir şeyin olması aklen muhaldir ve illîyetin bedihî esasına uymadığı ortadadır. O halde, alemin tesadüfi olduğunu söyleyen kimselerin maksadı alemin illetsiz (sebepsiz) bir şekilde oluştuğu ise bu söz, açıkça batıldır.
Varlık bağışlayan illet ile i'dadî (maddî) illet arasındaki fark şudur: ma'lûlün varlık bağışlayan illetle benzerliği aklî delillerle ispat ediliyor. Fakat i'dadî illette bu konu ispata kabil değildir, ve i'dadî illetlerin ma'lûlatlarıyla benzerliği tecrübî yollarla elde etmek
gerekir. Benzerlik kaidesinin gereği olarak ve vücudun asaleti esasına göre, Allah'ın yaratılmışlara varlık bağışlayan olarak kendisinin de varlığa sahip olması gerekir, ve kesinlikle maddî varlıklara özgü olan özelliklere sahip olması gerekmez.
Her bir ma'lûl, her bir illetten meydana gelmez. Ya da her bir illet, her bir ma'lûlü meydana getirmez. Bu kaidenin amiyane tarifi şöyledir: "Buğday buğdaydan çıkar, arpa da arpadan".
Fakat eğer illet birbirinin yerine geçmeyi kabul eder ise malûlün tahakkukundan (gerçekleşmesinden) müşahhas bir illete ulaşmak mümkün değildir. Yani sadece illetlerden birinin vücudunun aslı sabit oluyor, ama hangisi? Bu belli değildir. Bir başka ifadeyle, illetin varlığı sabit oluyor, ama onun niteliği bilinmiyor. Örneğin eğer biz odanın sıcak olduğunu biliyorsak kesinlikle bunun bir illetinin olduğunu biliriz. Ancak acaba onun illeti sobanın yanıyor olması mıdır? Veya güneş ışınlarının yansıması mıdır? Yoksa başka bir illet midir? Kesin olarak belli değildir. Bundan dolayı illet ve malûl arasında onun mutlak anlamıyla telazım rabıtası geçerlidir.
Asla başka bir illete muhtaç olmayan Yüce Allah, "hak fail" olarak adlandırılır.
Mahiyet, zaten ne vücuda gerek duyar ne de yokluğa gerek duyar. Bundan dolayı her ikisinin de mevzusu sözkonusu mahmul (hamlolunmuş) olabihr. Fakat vücud sadece "mevcud"un mahmulünü (yüklem) kabul eder. Bu da şuna işarettir ki vücud bizzat gerçekliğin doğrulayıcısı olup asildir. Mahiyet ise, intizaî bir mefhum ve i'tibarî bir şeydir.