Tanrı her şeydir, der Spinoza, ve her şey Tanrı'dır. Gerçekten de, en az bir vesileyle, "Tanrı" kelimesinin Doğa'nın bir başka adı olduğunu söylemiştir.
Din savaşları, kanser gibi, mensup olduğumuz canlı türünün bir baş belasıdır. Dünyanın dört bir yanında insanlar, birbirlerinin tanrılarından nefret ettikleri için birbirlerini öldürüp duruyorlar.
Spinoza'nın çağdaşlarının onu niçin ateist sandıklarını görmek zor değildir. O devirde o dinsel cemaat, içinde herhangi bir kimsenin tanrı adını vermeye kalkabileceği her şeyin varlığını yadsıyordu. Bu görüş bugün tanrı diye bir şeyin var olmadığı şeklinde değil, Tanrı'nın doğayla bitişik ve örtüşük olduğu şeklinde okunmaktadır. Tanrı her şeydir, der Spinoza, ve her şey Tanrı'dır. Gerçekten de, en az bir vesileyle, "Tanrı" kelimesinin Doğa'nın bir başka adı olduğunu söylemiştir. Demek ki Spinoza'nın Tanrı'sı her şeyin dışında bulunup isteminin kudretiyle evreni ve onu yöneten fizik yasalarını yaratan bir "akıl" veya "zeka" değildir. Sadece tüm o fizik yasaları takımının başka bir açıdan görülmüş şeklidir. Kutsal metinlerdeki Tanrı gibi kafasında bir amaçla eylem yapmaz. Einstein'in şakasına yanıt vermek gerekirse, ne olduğu ve ne olacağı konusunda da herhangi bir seçme hakkı yoktur. Tanrı doğa yasalarını varlığında kapsadığına göre, o yasalara karşıt bir sey yapamaz. Eylemini mekanik ve belirlenimci" (deterministik) tarzda yapar. Her şey tam tamına nasıl olması gerekiyorsa öyledir.
Teizm'de olduğunun aksine, bir dini 'din' yapan ilkeler, bir Tanrı'ya ya da tanrılara ihtiyaç duyulmaksızın temellendirilebilir mi? Sekülerliğin sunduklarına müteakip, bir dinin geleneksel tanımlamalarından da öte, din olarak bizi ilgilendiren, medeniyeti etkileyen yapısı nedir? Dworkin, adı üzerinde "Tanrısız Din" adlı bu kitabında,
Alışagelmiş din felsefesi kitaplarından farklı bir yol izleyen "Tanrısız Din", teolojik açıdan daha ziyade modern hukuk üzerinden ilerleyerek, geleneksel Tanrılı din olgusun karşısında Spinoza'dan beri tartışılan konular hakkında çarpıcı tespitlerde bulunuyor. Hukuk bilgisi ileri seviyede olan arkadaşlar için kitabın daha anlamlı olacağına inanıyorum Çünkü yazarımız felsefi ve hukuki tespitlerle din-hukuk ilişkisi ve sorunları üzerine demokrasiyi ve her tür özgürlüğü koruyarak nasıl çözümler getirilebileceğini de ele alıyor.
Dindar ateistler, tanrının dinden üstün oluşu, güzelliğin sorgulanışı. Dworkin... Bilimi, fiziği temel alarak yazılmış felsefi kitap. Dili yorucu olduğu kadar düşündürücü ve merak uyandırıcı.
Güzellik simetri mi? Peki öyleyse bomboş bir çöl neden gözümüze sıkıcı gelir?