“Bütün varlıklar, bir selin içinden geçermişçesine evrensel tözün içinden geçerler; doğaları evrenin doğasıyla aynıdır, onunla işbirliği yaparlar, tıpkı organlarımızın birbiriyle işbirliği yapmaları gibi. Kaç Khrysippos’u, kaç Sokrates’i, kaç Epiktetos’u yuttu zaman şimdiye dek! Kim olursa olsun herkes için, her şey için düşün bunu.”
Marcus Aurelius, Roma İmparatorluğu’nun Altın Çağı’nın simgelerinden biri. Stoacı felsefenin etkisinde kalıp Epiktetos’un ahlak felsefesinin izinden giderek yazdığı Düşünceler’i, tüm zamanların en büyük yapıtlarından biri sayılmakta. On iki kitaptan oluşan Düşünceler, Marcus Aurelius’un gün gün tuttuğu notlardan oluşuyor. Dünyanın geçiciliği, yaşam, ölüm, mutluluk, hükümdar olmak, hukuk ve daha nice konuya dair düşüncelerini kısa ve öz bir hâlde yazmış Aurelius. Kitapta Marcus Aurelius’un “sen” diye seslendiği biz okurlar değil, kendisi. Bu sebeple de Düşünceler; başkalarına öğüt verdiği bir kitap değil, kendisiyle yaptığı vicdan muhasebesinin yazıya dökülmüş hâli. Sanıyorum Düşünceler’i diğer aforizma derlemesi kitaplardan ayıran yegâne fark da bu. Kendiyle yüzleşmeyi sevenlere tavsiye ederim.
