ve marx’ın kendisi de kapital'de, gerek manifaktürlerde
gerekse otomatik denilen fabrikalarda işçi emeğini,
işçilerin entelektüel ve bedensel kabiliyetlerinin, sakatlanması
biçiminde tanımlar.
adam smith, pek
çok fabrika sahibinin «yan budala» işçiler çalıştırmayı tercih
ettiğini kaydeder ve marx’ın kendisi de kapital'de, gerek manifaktürlerde
gerekse otomatik denilen fabrikalarda işçi emeğini,
işçilerin entelektüel ve bedensel kabiliyetlerinin, sakatlanması
biçiminde tanımlar. fabrika «hilkat garibeleri», «bağımsız bir
şey yapamayan» kişiler, «tıfıllaşmış», «yoksullaşmış», «tümüyle
askeri bir disiplin»e koşulmuş insanlar, yani kısacası, «üretim
araçları bütününü» kendine bağımlı kılan ve «artık hiçbir sınır
tanımayan bir etkinlik» çerçevesinde kusursuz kişisel tamamlanmasını
gerçekleştiren ideal proleterin tem tersini üretir.
kapitalizm kötü işlemesine rağmen yaşamını sürdürmesini bilir, hatta bu durumdan kendine yeni bir güç bile çıkarır, çünkü sorunlarının çözümsüzlüğü onun özünde vardır.
Son yirmi yıl boyunca üretici güçlerin gelişmesiyle sınıf çelişkilerinin gelişmesi arasındaki ip koptu. Bunun nedeni kapitalizmin iç çelişkilerinin dev boyutlara ulaşmaması değil, tersine bu çelişkiler hiçbir zaman bu denli çarpıcı olmamıştı. Kapitalizm hiçbir zaman kendi doğurduğu sorunları çözümlemede bu denli yeteneksiz kalmamıştı. Ne var ki, bu yeteneksizlik onun için ölümcül değil. Kapitalizm, bugüne kadar pek incelenememiş ve ancak çok az kavranabilmiş bir gücü, kendi sorunlarının çözümsüzlüğüne hakim olma gücünü ele geçirmiştir. Kapitalizm kötü işlemesine rağmen yaşamını sürdürmesini bilir, hatta bu durumdan kendine yeni bir güç bile çıkarır, çünkü sorunlarının çözümsüzlüğü onun özünde vardır.
Gerçekten de yakından bakılınca hiç zorlanmadan larkedilir:
Marx’ta, ilk (felsefi) kanı, genel olarak proleteryanın ve özel
olarak her proleterin bir beceriler bütününü geliştirme amacıyla
üretici güçlerin bütününe egemen olabilme zorunda olduğudur.
Bu, eğer proleterya özüne ulaşmak istiyorsa, gereklidir. Tarihsel
sürecin çözümlemesi bu ilk