Bəşəriyyətin iki növ kitabı, iki növ əlyazmazsı, iki növ təfəkkür tərzi vardır: biri memarlıq, o biri isə kitabdır. Birisi daş kitab, digəri isə kağızdan hazırlanmış kitabdır.
Bütün Paris kilsələrinin anası olan bu mərkəzi kilsəni əjdahaya bənzətmək olar: onun başı bir, bədəni başqa, üzvləri isə üçüncü bir kilsədəndir. Bir sözlə, o hərəsindən bir şey almışdır.
Paris Notr-Dam kilsəsi müxtəlif növlərin xüsusi və maraqlı nümunəsidir. Bu möhtəşəm binanın hər bir fasadı, hər bir daşı yalnız ölkənin deyil, bəlkə də, elmin və sənətin tarixini təmsil edir.
Çirkin ayaqları altında gözəl, mütənasib və incə vücudlu adamların başlarını gördükdə bu təpəgözün eybəcər sifətində təbəssüməbənzər acı və nifrətli bir şey göründü.
Kölnün daş dağıntılarının ortasında balaca uşaq dəstələri düşmənin yerə tökdüyü boş çənləri toplayırdı. Mən isə həmişəki kimi insanları toplayırdım. Yorulmuşdum. İl isə hələ heç yarıya çatmamışdı.
Təsəvvür edin: şapalaq yeyəndən sonra necə gülümsəmək olar?
İndi isə təsəvvür edin ki, bu, sutkada, bütün iyirmi dörd saat ərzində baş verir.
Yəhudini gizlətmək bu deməkdi.
Və bu, bir daha mənə göstərəcəkdi ki, hadisə növbəti hadisəyə, risk növbəti riskə, həyat yeni həyata, ölüm isə yeni ölümə yol açır.
Demək olar ki, tale belə gətirmişdi.