Makbul: 1.Beğenilmiş. 2.Kabullenilmiş.
* Olma fazla makbul, belki olursun "Maktul"!
Sayfa 95
Eskişehir
İç Anadolu'nu da bir il olan Eskişehir'in tarihi İlkçağ'a denk uzanır.Kentin MÖ. 7.yüzyılda Dorylaion adıyla Frigyalılar tarafından kurulduğu kabul edilir. Frigya Krallığının yıkılışın ardından kent ve yöre sırasıyla Lidya , Pers , Makedonya , Seleukos , Galatlar , Bergama Krallığı , Roma , Bizans , Arap , Selçuklu egemenlik ve uygarlıklarını yaşadı.Kenti Selçuklular 1289'da Osmangazi'ye verdiler.Bir süre Karamanlı egemenliğinde kalan kent ,1.Murat tarafından tekrar Osmanlı egemenliğine katıldı.
MS.8 yüzyılda bir süre Dorylaion'a egemen olan Araplar kenti Duruliya,Druliya,Düriliya gibi adlarla andılar.Selçuklular döneminde 1182’den sonra savaşlar nedeniyle harap olan kentin 2 kilometre güneyinde yeni bir kent kuruldu.Dorylaion için kullanılagelen Eskişehir adı da bir süre sonra bütün kentin adı durumuna geldi.
Sayfa 98 - İsim YayınlarıKitabı okudu
Çelebi & Alemdar
Çelebi: Kent terbiyesi almış, okur yazar, efendi adam. İlk dönemlerde bu sıfat şehzadeler içinde kullanılmıştır.
Alemdar: Osmanlılarda saltanat sancaklarını taşıyanlara verilen isim.
Sayfa 473Kitabı okudu
TÜY DİKMEK
"Kötü bir durumu, daha da kötü bir duruma ge- tiren bir eylemi gerçekleştirmek" anlamında kulanılır.
Öyküsü (Eski bir gelenek):
1) Anadolu'da kış aylarında yakmak için kurutulan tezeklerin üzerine, hayvan dışkısı kuruduğunda onu kolay tutmak amacıyla bir "tüy" ya da "çubuk" dikilir. "Tüy" olarak kazların, ördeklerin, hindilerin ya da tavukların iri ve sağlam tüylerinden yararlanılır. Hayvan dışkısı adamakıllı kuruduktan sonra bu tüy ya da çubukla tutularak gerekli yere taşınır. 2) Fransa'da günümüzden 150-160 yıl öncesine kadar hiçbir yerde bizdeki anlamıyla bir "yüznumara" yoktu. Versailles sarayında bile insanlar büyük abdestlerini alçak pencerelerin iç taraflarına dökülen samanlar üzerine yaparlardı. Daha sonra dışkının üzerine, kuruyunca yapışsın, kaldırılması kolay olsun diye bir "kümes hayvanı tüyü" batırılırdı. "Tüy dikmek" deyimi yukarıdaki eski gelenekler nedeniyle oluşmuştur.
Sayfa 236Kitabı okudu
TUR ATMAK
"Dolaşmak, gezinmek" anlamına kullanılır.
Öyküsü (Fransızcadan):
Türkiye'ye ilk bisiklet, 1908 II. Meşrutiyet yıllarından önce girdi. İstanbul'da Tepebaşı'nda, günümüzde katlı otoparkın yer aldığı alanda, Fransa'dan ithal edilmiş bisikletler, belli bir süre için belli bir parayla kiralanıyor, isteyenlere hem bisiklete binmesi hem de bindikten sonra alanda dolaşması (Fransızca tur atması) sağlanıyordu. "Tur atmak" daha sonra Türkçeye "gezinti yapmak, dolaşmak" anlamında bir deyim olarak girmiştir.
Sayfa 235Kitabı okudu
PARA (PARAMIZ) PUL OLDU
"Para, değerini çok yitirdi" anlamına söylenir.
Öyküsü (1917'deki bir uygulama):
"Paramız pul oldu" biçimindeki deyim, Türk para- sının gerçekten "pul" olması yani "pulların para yerine kullanılması" üzerine Türk halkı tarafından oluşturulmuş bir deyimdir.
Şöyle ki:
Osmanlı İmparatorluğu, 20. yüzyılın başlarında özellikle ekonomik yönden çok zor, çok sıkıntılı günler yaşamaktaydı.
Hayat pahalılığının adamakıllı arttığı, ekonomik yaşamın allak bullak olduğu o günlerde piyasada "yoklar" arasına "bozuk para" bile eklenmişti!..
Esnafın, halkın, bankaların güç duruma düştüğünü gören yetkililer, çareyi "pulları para olarak kullanmakta" buldular.
İlk olarak 1917 yılında 1 kuruşluk "Hicaz" pulu "10 para yerine" kullanıldı!.. Ardından Viyana'da bastırılan 5 ve 10 paralık pullar, arkalarına kâğıt yapıştırılarak aynı değerde para yerine kullanıldı. Nispeten kalın ve dayanıklı kâğıtlara basılmış pullar para yerine kullanılırken, ince kâğıtlara basılmış olanlar "posta pulu" işlevini yaptılar!.. Ve o tarihten, yani 1917'den sonra Türk diline "Paramız pul oldu" deyimi girip yerleşti!..
Sayfa 205Kitabı okudu
ESKİ CÂMLAR BARDAK OLDU
"Dönemle birlikte değer yargıları da değişti, eskiden değerli olanlar değersizleşti, sıradanlaştı; değersizler değerlilerin yerini aldı" anlamına kullanılır.
Öyküsü (II. Abdülhamit tarafından konulan içki yasağı uygulamaları):
Padişah II. Abdülhamit'in Müslüman halk için açık ve kapalı yerlerde içki içilmesini yasakladığı günlerde, yasak şu şekilde delindi: O dönemde özellikle rakı, Farsça "küçük içki kadehi" anlamına gelen ve "câm" denilen kadehlerde içilirdi. İçki yasağından sonra, Müslüman akşamcılar, içki içtikleri belli olmasın diye, gittikleri meyhane, gazino ve benzeri yerlerde kendilerine bir "kahve" ısmarlayıp kahve ile birlikte verilen "sıradan su bardakları" içinde rakı içmeye başladılar. Akşamcıların bu uygulamalarından sonra "Eski câmlar bardak oldu" deyimi oluşmuştur.
(Not: Deyim içinde yer alan "câm" sözcüğünün "çam", "cam" hatta "çan" şeklinde okunup anlaşılarak deyimin açıklanmaya kalkışılması elbette ki tamamen yanlıştır.)
Sayfa 116Kitabı okudu
EKİN İTİ
"Çevresindekilere tepeden bakan, burnu havada kişiler" için kullanılır.
Öyküsü (Anadolu halkı):
Anadolu'da sık sık yetişmiş ekin tarlalarının içine girmek durumunda kalan köpekler, gözlerini yetişmiş başakların kılçıklarından korumak amacıyla, kafalarını olağandışı bir şekilde dik tutarak yukarı doğru kaldırıp öyle yürürler. Bu nedenle halk, aşırı mağrur, herkese tepeden bakan kişileri bu köpeklere benzeterek "Ekin iti" deyimini oluşturmuştur. Deyim, bir dönem o kadar yaygınlaşmıştır ki, 18.-19. yüzyılın ünlü Osmanlı Başdefterdarı Seyit Feyzullah Feyzi Efendi'ye "Ekin iti" lakap olarak takılmış ve başdefterdar tarihe bu lakabıyla geçmiştir.
Sayfa 115Kitabı okudu