Bireysel ahlâkı, genel ahlâkın özü veya çekırdeğı olarak kabul eder ve ondan başlamak istersek, ilk ahlaki yaptırımın, bireyin içindeki vicdani yaptırım, vicdanla ilgili yaptırım, vicdan azabı ve vicdan huzuru ile ilgili yaptırım olduğunu söylemek mümkündür. Doğrudan ahlâkla ilgili olan ve bireyin içinden kaynaklanan yaptırım, vicdani olandır. Vicdani yaptırımın pozitif kutbu, vicdan huzuru denilen içsel memnuniyet, sevinç ve mutluluk hali ; negatifkutbu da vicdan azabı denilen içsel pişmanlık, üzüntü, keder, huzursuzluk ve mutsuzluk halidir.
Kimilerine göre, “En büyük yaptırıcı kuvvet insanın vicdanıdır.”13 Çocukluktan itibaren iyi örneklerle beslenmiş ve sağlam bir eğitimle geliştirilmiş bir vicdan, sahibi için en kuşatıcı ve en kuvvetli ahlâki yaptırımlardan birini sağlar. Eğitilmiş ve dolayısıyla gelişmiş bir vicdan, sahibini yönlendirecek, yaptığı vicdan muhasebesi ve vicdan muhakemesi sonucunda önceden öngörebileceği ya da sonradan karşılaşacağı vicdani huzur veya azap, onu ahlâken kötü eylemlerden uzaklaştıracak ve onu yaptırmayacak, ahlâken iyi eylemlere de sevk edecek, zorlayacak ve yaptıracaktır.