Doğu Gök-Türk devleti yıkılınca millet üç kütleye ayrılmıştı.Birinci kısım gidip Çin'e bağlanan yüz binden fazla kişi oluşturuyordu.İkinci kısım Sir Tarduş'lar etrafından toplanan kalabalık bir kütle idi.Üçüncü kütle ise Batı istikametine doğru göç etmişti.
Sayfa 16 - Turan Kültür VakfıKitabı okudu
Hükümdarların yetersiz oluşu,milleti ve devleti iyi idare edememeleri bahsedildiği gibi milletin vefasız oluşu da acı bir şekilde dile getirilmiştir.
Çinlilerin hile ve entrikalarının sürekli Gök-Türklere verdiği zarar açıklanırken, neticede çıkan iç savaş ve üzerilerine çöken Çin zulmü esareti izah edilmiştir.
Sayfa 31 - Turan Kültür VakfıKitabı okudu
Bu arada Bilge Çinlilerin karakter tahlilini yapmaktadır.İnsanları etkilemek için sözleri çok tatlı olan Çinlilerin ipekli kumaşları da yumuşak imiş.Bunları kullanarak,Çin'in dışında yaşayan yabancı milletleri kendi tesirleri altına sokarlar ve yakınlaştırırlarmış. Böylece Çin'e yaklaşan kavimler arasına fesat tohumlarını kolayca yayarlarmış.
Sayfa 36 - Turan Kültür VakfıKitabı okudu
Bütün Türk Dünyası içinde Gök Türklerin yeri özeldir ve yaşayan her Türk toplulugu ile bir sekilde baglantisi vardir....
Bilge, Tonyukuk ve Kül Tegin Kitabeleri hiçbir millette eşi görülmeyen tarihi, edebi, sosyal, dini, hukuki belge niteligi taşır....
Gök Türk Kaanı Taspar Çin'e karşı o kadar üstündü ki
Omlara " Oğullarım" diye hitap ederdi.
Gök Türk Hükümdarı Mukan Kaan'a
"Çin Seddi dışında kalan bütün kavimler itaat etmiştir..."
Türk adını ilk defa resmi bir devlet adı şeklinde kullanmak suretiyle tarih sahnesinde 542 yılında görünen Gök Türkler, bu millete ad verme şerefine nail olmuşlardır.
Sayfa 7
"Hanedanı oluşturan A-shih-na kabilesi efsaneye göre bir kurttan türemiştir. Bu efsane Gök Türk hanedanı üzerinde o kadar derin izler bırakmıştır ki; daha sonra hanedandan gelenler kendilerini birer Börü (kurt) olarak nitelendirmişlerdir."
Ne demek "Gök Türklere kız vermem" ? 🤔
"Bumin Kağan, Moğolistan ve güneyinin tek hakimi olan Juan-Juan hükümdarının kızı ile evlenmek için teklif götürdü. Juan Juan Hükümdarı onun bu teklifini çok kızdı ve "Aslında Gök Türklerin, kendilerinin demir işlerinde çalışan bir köle konumunda olduğunu, buna rağmen nasıl elçi heyeti gönderip de evlilik teklifinde bulunabildiklerini" söyleyerek hakaret etti. Bumin Kağan ona daha sert bir tepki gösterdi. Ordusuyla ani bir baskın düzenleyerek Juan Juanları ağır bir bozguna uğrattı (552) Mağlup olan Juan Juan Hükümdarı savaş meydanında intihar ederken, arta kalanlar Çin' e ve doğudaki Kıtan kavmine sığınmak zorunda kaldılar."
"Her yönüyle I. Gök Türk Devletinin en büyük hükümdarı olan Mukan Kağan tahtta kaldığı yaklaşık yirmi yıl içinde devletini zamanının dünyasının en büyük ve güçlü devleti haline getirdi. Çin kaynaklarının başka hiçbir hükümdar için kullanmadığı "Çin Seddinin dışındaki bütün kavimlere ona itaat etmiştir" ifadesi onun için yazılmıştır."
"682 yılında II.Gök Türk Devleti resmen bağımsızlığını ilan etti. Çinilerin yanından kaçarak Kutlug Kağan'ın yanına gelen Tonyukuk, Gök Türklerin gücüne güç katmıştır. Çok mükemmel askeri dehaya sahip olan Tonyukuk'un yanına gelmesine sevinen İlteriş Kutlug, hemen onu Apa Tarkan unvanıyla bütün askeri işlerin başına getirdi."
"Çinliler Gök Türklerin Bilge, Kül Tegin ve Tonyukuk liderliğindeki başarını dikkatle takip ediyorlardı. Saraylarında yaptıkları bir tartışmada Bilge'yi iyi, milletini seven, milleti tarafından sevilen, Kül Tegin'i savaş sanatı üstadı, ona karşı duracak gücün bulunmadığını, Tonyukuk'un ise otoriter ve bilge, planları ve kurnazlığının çok olduğu şeklinde nitelendirmişlerdi."