Edebiyat ve Kültür
Zamanımızın büyük edebiyatçıları, ekonomi, hekimlik, fizik veya felsefe, birçok ilimlerde söz, fikir ve eser sahibi adamlardır.
***
Bu çeşit kültürü eskilerin “malümatı umumiye” dedikleri ansiklopedik bilgi ile karıştırmamalıyız. Kültürü bilgiden ibaret sanmak, zekâyı hafızadan ibaret sanmaktan farksızdır. Bu mevzuda kullanılan sayısız teşbihlere kolay anlaşılır bir yenisini katmak lâzım gelirse bilgi, zekânın bir endüstrisinden başka bir şey olamayan kültürün ham maddesidir. Ne bilgisiz, ne de yalnız bilgi ile kültür olmaz. En büyük âlimlerin ve en zeki adamların çoğu bunun için kültürlü değildirler. Birinciler sadece ham madde ambarları, ikinciler de boşuna işleyen fabrikalardır.
Edebiyatın dünya piyasalarını tutamamış olmasındaki büyük amillerden biri kültürden mahrum olmasıdır. Bu eksiklik, genç edebiyat nesillerinin kominizim gibi hazır fikirlere ve onun düşünme zahmetinden kurtaran yıllık formüllerine ısınmalarını kolaylaştırıyor. Nasipsiz Orhan Veli gibi ne güzel ve kuvvetli yetenekler, hayata gözlerini yummadan çok evvel, bu kolaylığın cazibesinde harap olup gitmişlerdir.
Kültürsüz edebiyattan ve edebiyatçıdan sıtkımızın sıyrılacağı güne kadar dünyanın edebi mahsullerimize karşı alakasından mahrum kalacağız.
[Peyami Safa / Ulus - 19 Kasım 1960 (özet)]